Τα Ημερολόγια μας - Οι εκδόσεις μας

Ημερολόγιο 2016: Ανακαλύπτοντας το Ηράκλειο Αττικής στη διάρκεια ενός αιώνα (1880 – 1980)

Αδυσώπητος, Αδηφάγος αλλά και Πανδαμάτωρ.

Ιδιότητες του χρόνου που είθισται να τον κυνηγάμε (ή να μας κυνηγά), και για να τον «τιθασεύσουμε» καταφεύγουμε στην ημερολογιακή οργάνωσή του. Το παρόν ημερολόγιο(ν) έχει όμως και μια άλλη σχέση με το χρόνο. Μας ταξιδεύει πίσω στο χρόνο, για να αναδείξει την ηλικία της πόλης, τις ιδιομορφίες της, τις γιορτές, τις γειτονιές, τις φιγούρες της, τις πλατείες, τον ιδιωτικό εντέλει, αλλά κυρίως το δημόσιο χώρο της που όλο και αλλάζει.

Το πέρασμα πίσω στο χρόνο γίνεται μέσω φωτογραφιών που βγήκαν από οικογενειακά άλμπουμ συμπολιτών μας για να συγκροτήσουν την έκθεση «Ανακαλύπτοντας το Ηράκλειο Αττικής στη διάρκεια ενός αιώνα (1880 – 1980). Μια έκθεση που είχε ως στόχο -όπως και το παρόν ημερολόγιο- να ανασύρει μνήμες, να εναντιωθεί στη λήθη και να συμβάλει στο μέτρο του δυνατού, στην κατανόηση της πόλης. Τη λειτουργία της υπόμνησης – υπενθύμισης αλλά και εξιστόρησης - δεν εξυπηρετεί άλλωστε και το ημερολόγιο(ν);

Ημερολόγιο 2017: Ο εν Ηρακλείω υποσταθμός της ΔΕΗ

Περνάμε δεκάδες ή εκατοντάδες φορές από δίπλα του συνήθως βιαστικοί, απρόσεχτοι, αφηρημένοι. Στο πλάι, «το παρκάκι», φιλόξενος χώρος για νέους, σκυλιά και ιδιοκτήτες. Δίπλα, από τη μια πλευρά οι γραμμές του ηλεκτρικού με τη μεταλλική πεζογέφυρα και από την άλλη, η πέτρινη υπόγεια διάβαση πεζών από όπου κάποτε διερχόταν το «θηρίο».

Τοπίο, σχεδόν ειδυλλιακό με πεύκα και πανύψηλα κυπαρίσσια, ορατό από τους επιβάτες του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου, στο οποίο πρωταγωνιστεί ένα βιομηχανικό κτίριο των αρχών του 20ου αιώνα, γνωστό στους Ηρακλειώτες ως το κτίριο της Δ.Ε.Η.

Ο χρόνος στον υποσταθμό της Δ.Ε.Η. και παλιότερα της Η.Ε.Α.Π. είναι δισυπόστατος: στο εξωτερικό εξακολουθεί να κυλάει -απόδειξη τα γκράφιτι- και στο εσωτερικό μένει παγωμένος.

Αυτόν τον αθέατο κόσμο του «υποσταθμού εν Ηρακλείω» έρχεται να αναδείξει, παράλληλα με την ιστορία του εξηλεκτρισμού της πόλης, το ημερολόγιο 2017 του Άλλου Τόπου. Καταδεικνύοντας ταυτόχρονα ένα σπάνιο κόσμημα της βιομηχανικής μας κληρονομιάς που ζητά προστασία.

Ημερολόγιο 2018: Η ιστορία του Αθλητισμού στο Ηράκλειο Αττικής

Το ημερολόγιο του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού» για το 2018 αφιερώνεται στον αθλητισμό, ένα δυναμικό κοινωνικό φαινόμενο που επηρεάζει σημαντικά συμπεριφορές, στάσεις ζωής και αφήνει ισχυρό στίγμα στην ιστορία ενός τόπου. 

Η προσπάθεια του Συλλόγου μας να ανιχνεύσει πτυχές της ιστορίας του Ηρακλείου αποδεικνύεται και από τα δύο προηγούμενα ημερολόγιά μας, που ήταν αφιερωμένα στα φωτογραφικά ντοκουμέντα «Στο Πέρασμα ενός Αιώνα» και στο ιστορικό κτίριο του «εν Ηρακλείω» υποσταθμού της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών Πειραιώς - ΔΕΗ.

Το ημερολόγιο που κρατάτε στα χέρια σας δεν διεκδικεί δάφνες ιστορικής μελέτης, αποτελεί όμως μια προσπάθεια καταγραφής της πορείας του αθλητισμού στην πόλη μας. Ανασύρει μνήμες, αποκαλύπτει ξεχασμένους πρωταγωνιστές, ανακαλύπτει στιγμές ρομαντισμού και έντονων συγκινήσεων, στοιχεία που συνθέτουν την πορεία του αθλητισμού στο Ηράκλειο στο πέρασμα των δεκαετιών. 

Από το ποδόσφαιρο μέχρι το πινγκ-πονγκ και το σκάκι, από το μπάσκετ και το βόλεϊ μέχρι τον στίβο και τη ρυθμική γυμναστική των ολυμπιονικών και παγκόσμιων πρωταθλητριών, οι Ηρακλειώτες αγκάλιασαν τον αθλητισμό καθιστώντας τον κυρίαρχο στοιχείο στη ζωή τους. 

Η καταγραφή της ιστορικής διαδρομής των αθλημάτων και των σωματείων της πόλης μας βασίστηκε, κυρίως, στις μνήμες ανθρώπων που υπηρέτησαν τον αθλητισμό διαχρονικά, καθώς η έλλειψη επίσημων ντοκουμέντων, ιδιαίτερα τα προπολεμικά και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, καθιστά επισφαλή την ακριβή πιστοποίηση ορισμένων γεγονότων. 

Αυτό όμως που θεωρούμε ότι καταγράφει με ασφάλεια και ακρίβεια η έρευνα, είναι το πάθος και το μεράκι των ανθρώπων της πόλης για τον αθλητισμό, στοιχεία που ελπίζουμε θα ανακαλύψετε ξεφυλλίζοντας τις σελίδες αυτού του ημερολογίου.


Ημερολόγιο 2019: Ηράκλειο Αττικής:Υδάτινες διαδρομές από τον Αδριανό μέχρι σήμερα

Νηρόν ύδωρ > νεαρόν ύδωρ > νε(α)ρό > νερό

Η ύπαρξή μας και κατ΄επέκταση η ιστορία μας είναι συνδεδεμένη με το νερό. Οι αρχαίοι Έλληνες, αναγνωρίζοντας την αξία του νερού, είχαν θεοποιήσει λίμνες, ποταμούς, πηγές και θάλασσες. Όποιος ειδικά ζει στην «ξερικιά» Αττική, βιώνει τη σχεδόν μεταφυσική σημασία του νερού.

Η πόλη μας, το Ηράκλειο, συνδετικός κρίκος ανάμεσα στην πρωτεύουσα και τα βόρεια προάστια από τη μια και την Δυτική και Ανατολική Αττική από την άλλη, αποτέλεσε σημείο διόδου των βασικών υδρευτικών πόρων προς την πρωτεύουσα από την εποχή της ρωμαϊκής κυριαρχίας. Το Ηράκλειο χαρακτηρίζεται από ένα ανάγλυφο με έντονη εναλλαγή ήπιων και απότομων κλίσεων, καθώς και από ένα πολυσχιδές υδρογραφικό δίκτυο με μικρά και μεγάλα χειμαρρώδη ρέματα, κυρίως τοπικού χαρακτήρα.

Τα πλούσια υπόγεια νερά του Ηρακλείου ευνόησαν τη βλάστηση, διαμόρφωσαν το μικροκλίμα του ως το πιο ξηρό και υγιεινό της Αττικής και έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην πορεία του μέσα στον χρόνο.

Στα πηγάδια της πόλης καθρεφτίζεται η ιστορία της.

Ο Πλάτωνας ύδρευε τα κτήματά του στον Δήμο Ιφιστίας.

Ρωμαίοι γαιοκτήμονες, τα λατιφούντιά τους.

Ο Αδριανός την Αθήνα.

Για χιλιάδες χρόνια τα επίγεια (νερομάνες) και υπόγεια ύδατα της Πάρνηθας και της Πεντέλης έδωσαν ζωή στην ευρύτερη περιοχή μας. Μέχρι πρόσφατα από τη λεγόμενη Μάνα (κεφαλάρι) στο Παλαιό Ηράκλειο, υδροφόρες του Δήμου γέμιζαν τα βυτία για να πλένουν τους δρόμους της πόλης.

Η πλατεία των Ηρώων Πολυτεχνείου (ο δημόσιος χώρος που ενώνει τις πλατείες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Λουκά στο τέρμα της Λεωφόρου Ηρακλείου) υδρευόταν από την Μάνα. Τα νερά της σήμερα χάνονται, κυλώντας στο παλαιό ρέμα, σημερινή Ελευθερίου Βενιζέλου.

Εκεί στην οδό Εθνομαρτύρων υπάρχουν μέχρι σήμερα τα φρεάτια του Αδριάνειου Υδραγωγείου, στο οποίο εξακολουθούν να συλλέγονται τα υπόγεια νερά. Πού πάνε; Πού χάνεται ο ζωοποιός χυμός;

Υπάρχει στην πόλη μας ένα αρχαίο έργο ύψιστης γεωλογικής, μηχανικής και αρχιτεκτονικής κατασκευής, λειτουργικό και αναξιοποίητο. Στην ανάδειξη και στην αξιοποίηση της σημαντικής αυτής κληρονομιάς, που 1800 και πλέον χρόνια έδινε νερό στην Αθήνα, αποσκοπεί η έκδοση του ημερολογίου του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού». Το Ημερολόγιο 2019 είναι αφιερωμένο στον «λευκό χρυσό» της πόλης που ζούμε. Στο δημόσιο αγαθό του νερού.

Μέσα από επιστημονικές εργασίες ξετυλίγεται η ιστορία του Αδριάνειου Υδραγωγείου που περνά από το Ηράκλειο Αττικής και διασχίζοντας πολλές περιοχές, καταλήγει στην Δεξαμενή στο Κολωνάκι. Παράλληλα, σπάνιο φωτογραφικό υλικό και μαρτυρίες κατοίκων στοιχειοθετούν την ύπαρξη των πολλών, κλειστών πλέον, ρεμάτων, των 200 τουλάχιστον καταγεγραμμένων πηγαδιών στο Ηράκλειο μέχρι τη δεκαετία του ’80, καθώς και των βιοτεχνικών και βιομηχανικών μονάδων που λειτούργησαν πλάι στους υδάτινους αυτούς δρόμους.

Ημερολόγιο 2020: Όταν από τη γη έβγαζαν λιγνίτη.
Λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας - Ν. Ηρακλείου (1940-1960)

Πέρασαν πέντε χρόνια από τότε που ο «Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού» παρουσίασε το πρώτο θεματικό ημερολόγιό του.

Πέντε χρόνια, πέντε ημερολόγια αφιερωμένα στην ιστορία της πόλης, το Ηράκλειο Αττικής και τους ανθρώπους της.

Αρχείο Αλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού

Το Ημερολόγιο 2016, το πρώτο μας ημερολόγιο ξεπήδησε μέσα από τις σελίδες των ασπρόμαυρων, νοσταλγικών, οικογενειακών άλμπουμ που μας εμπιστεύτηκαν οι συμπολίτες μας, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη φωτογραφική έκθεση «Ανακαλύπτοντας το Ηράκλειο Αττικής στη διάρκεια ενός αιώνα (1880-1980)».

Στο δεύτερο, διηγηθήκαμε την ιστορία του «εν Ηρακλείω υποσταθμού» της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών –Πειραιώς και μετέπειτα της Δ.Ε.Η. Ένα άγνωστο βιομηχανικό κτήριο του 1929, αναδύθηκε μέσα από τις σελίδες του για να διεκδικήσει την ανάδειξή του ως μουσείο του εαυτού του και του μοναδικού, αιωνόβιου εξοπλισμού του."

Στο τρίτο ημερολόγιο, δώσαμε τη σκυτάλη στον αθλητισμό. Ανασύροντας μνήμες, στιγμές ρομαντισμού και έντονων συγκινήσεων, θυμίζοντας ξεχασμένους πρωταγωνιστές στις αλάνες, τα παρκέ και το στίβο, προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε την ατομική αλλά και συλλογική ιστορία του αθλητισμού στην πόλη μας.

Το 2019, κινηθήκαμε μεταξύ μονογραφίας και ημερολογιακής έκδοσης, ακολουθώντας τις «υδάτινες διαδρομές» του Αδριάνειου υδραγωγείου μέσα από επιστημονικά, ιστορικά και λογοτεχνικά κείμενα, εντός αλλά και εκτός ορίων, καθώς το αρχαιολογικό και τεχνικό αυτό επίτευγμα της εποχής του Αδριανού ξεπερνά τα όρια της μικρής μας πόλης.

Το πέμπτο ημερολόγιο, το Ημερολόγιο 2020 που κρατάτε στα χέρια σας και ίσως ξεφυλλίζετε, είναι αφιερωμένο στους «δρόμους του κάτω κόσμου», στους «δρόμους της καρβουνόσκονης» όπως τόσο εύστοχα και τόσο λυρικά έγραψε ο ποιητής Τάσος Γαλάτης.

Προετοιμάζοντας την ύλη του ημερολογίου για τα λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας - Ν. Ηρακλείου, ογδόντα χρόνια από τη λειτουργία τους και εξήντα από την οριστική «σιωπή» τους, περιπλανηθήκαμε επί μήνες σε βιβλιοθήκες, ιστορικά αρχεία και συμβολαιογραφεία, προστρέξαμε σε διατριβές, ιστορικά και οικονομικά βιβλία, περπατήσαμε στις περιοχές των πάλαι ποτέ λιγνιτωρυχείων με πολύτιμο συνοδοιπόρο μας το δρ. Ευστάθιο Χιώτη, μιλήσαμε με ανθρώπους, «φύλακες» της μνήμης των λιγνιτωρυχείων.

Το ημερολόγιο του Άλλου Τόπου εξελισσόταν σε κάτι παραπάνω από μονογραφία. Η πυκνότητα των γεγονότων, ο κόσμος των βιομηχάνων και των εφοπλιστών που εκμεταλλευόταν τα ορυχεία πριν από τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, η «αρπακτική» εκμετάλλευση τα σκοτεινά χρόνια της Κατοχής και όχι μόνο, η ταραχώδης πορεία της «Α.Ε. Μεταλλευτικών και Εμπορικών Επιχειρήσεων» που, από το 1948 έως το 1958, εκμεταλλευόταν τα λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας και μετέπειτα Καλογρέζας - Ν. Ηρακλείου, η πληθώρα των οικονομικών στοιχείων, των εκθέσεων ελέγχου και εκτιμήσεων, των πρακτικών συνεδριάσεων αρμοδίων οργάνων, η αλληλογραφία Τραπεζών – Οργανισμών - Εμπειρογνωμόνων – Βρετανών Συμβούλων Λογιστικής – Σώματος Ορκωτών Λογιστών - Εταιρείας και Εταιρειών, δεν ήταν δυνατόν να συμπεριληφθεί στην ύλη ενός ημερολογίου.

Πώς να χωρέσει μια εκτεταμένη επιστημονική ανακοίνωση για «τα λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας – Ηρακλείου και τη συμβολή της γεωλογίας τους στην τεκτονική του Αιγαίου»; Και τα αποκαλυπτικά συμβόλαια μίσθωσης των λιγνιτωρυχείων που για πρώτη φορά ανασύρθηκαν από τη λήθη; Και η σύνδεση των λιγνιτωρυχείων, πυρήνες της εαμικής αντίστασης, με τους δοσίλογους και το μπλόκο της Καλογρέζας; Όλος αυτός ο επιστημονικός, ιστορικός και αρχειακός πλούτος που αφορούσε την πολυτάραχη ιστορία των είκοσι χρόνων εξόρυξης των λιγνιτωρυχείων, εκφραζόταν μέσα από χιλιάδες λέξεις. Χιλιάδες λέξεις που μόνο μια ειδική έκδοση θα μπορούσε να φιλοξενήσει και στο μέτρο του δυνατού, να αναδείξει.

Έτσι, επιλέξαμε να παρουσιάσουμε στο Ημερολόγιο 2020 ψηφίδες αυτής της έρευνας, δίνοντας έμφαση στους αγώνες των λιγνιτωρύχων, σε πολύτιμες αφηγήσεις, στη μαρτυρία της φωτογραφικής αποτύπωσης. Με τη δέσμευση ότι στην έκδοση που θα ακολουθήσει σύντομα, θα δοθεί μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα της εκμετάλλευσης των λιγνιτωρυχείων Καλογρέζας – Ηρακλείου, αλλά και του λεγόμενου «λιγνιτικού ζητήματος» - της υποκατάστασης δηλαδή του εισαγόμενου λιθάνθρακα - και της αξιοποίησης των ελληνικών λιγνιτών.

Εν κατακλείδι: ένας πολιτιστικός σύλλογος, όπως ο «Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού», παρά τις περιορισμένες οικονομικές του δυνατότητες, καταθέτει μικρές ή και μεγαλύτερης έκτασης εκδόσεις, προκειμένου να αναδείξει την ιστορία του τόπου και των ανθρώπων που δούλεψαν σκληρά σε έναν άλλο (υπόγειο) τόπο. Όμως αδυνατεί να τιμήσει την μνήμη των χιλιάδων εργατών και των οικογενειών τους που έζησαν μέσα ή γύρω από τα λιγνιτωρυχεία δημιουργώντας ένα μουσείο.

Στις μέρες μας μόνο κάποια βιβλία και ένας μικρός δρομάκος, η οδός Ανθρακωρύχων, θυμίζουν την ύπαρξη της 20χρονης λειτουργίας των λιγνιτωρυχείων Καλογρέζας - Ν. Ηρακλείου. Δύο Δήμοι, οι Δήμοι Ιωνίας και Ηρακλείου, οφείλουν να στεγάζουν σε ένα, τουλάχιστον ψηφιακό, μουσείο αυτή τη μακραίωνη, ξεχωριστή και ηρωική στα δύσκολα χρόνια της κατοχής, ιστορία. Πρόκειται για ένα ανεκπλήρωτο χρέος στις προηγούμενες, στις τωρινές και στις επόμενες γενιές. Κι όλοι εμείς που οραματιζόμαστε αλλιώς τον τόπο μας μπορούμε να συμβάλλουμε στη δημιουργία του…

Έκδοση για το 2021:

"Όλα είναι δρόμος , περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής"

Μια περιδιάβαση μέσα από 270 σελίδες στους δρόμους του Ηρακλείου Αττικής και στην ιστορία του

«Όλα είναι δρόμος», ένας στίχος του ποιητή Γιάννη Τζανετάκη (Καλαμάτα, 1956) που έγινε τίτλος μιας σπονδυλωτής ταινίας με θέμα τη μοναξιά (Παντελής Βούλγαρης, 1998) και τίτλος της ετήσιας (2021) θεματικής έκδοσης του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού»: «Όλα είναι δρόμος, Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής». 

Μια έκδοση που προέκυψε, λόγω του εγκλεισμού που επέβαλε η πανδημία, από την αναβάθμιση στη συνείδηση όλων μας της αξίας του δρόμου και του ανοιχτού δημόσιου χώρου. Στο «Όλα είναι δρόμος, Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής» «βρίσκονται δρόμοι του Ηρακλείου Αττικής που περπατήσαμε περισσότερο από ποτέ τις ημέρες του φόβου, της απαγόρευσης, της σιωπής. Αλλά και « δρόμοι παλιοί» που αγαπήσαμε από τα πρώτα βήματά μας. Γιατί παρόν και παρελθόν συνδιαλέγονται στους δρόμους της πόλης. Και όλο και κάτι έχουν να μας διηγηθούν» όπως σημειώνεται στο εισαγωγικό κείμενο της έκδοσης. Στις περίπου 270 σελίδες, ο αναγνώστης θα βρει αφηγήσεις, τεκμήρια (χάρτες, δημοσιεύματα, ΦΕΚ), φωτογραφικά ντοκουμέντα, κείμενα και ποιήματα που έγραψαν φίλοι και μέλη του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού. 

Μέσα από δέκα ενότητες παρουσιάζονται: μια σύντομη εισαγωγή για την εξέλιξη του δημόσιου αστικού χώρου, η πολεοδομική ανάπτυξη του Δήμου Ηρακλείου Αττικής με αφετηρία το Βαυαρικό Αράκλι, οι Δρόμοι της συνύπαρξης στο Παλαιό Ηράκλειο («Κάθε δρόμος με τη δική του ιστορία. Τις γειτονιές του, τις χαρακτηριστικές μορφές του, τους επαγγελματίες του. Οι καφέδες του Κελμάερ, τα παντοπωλεία και ο φούρνος των Βάγγερ, τα ψιλικά του Σχάρα και της Ξανθάκη ένωναν τους ανθρώπους» όπως γράφει χαρακτηριστικά η Αικ. Βάγγερ), οι κεντρικές πλατείες και οι γειτονιές  στην Αγία Τριάδα, στο Κάτω και Άνω Ψαλίδι, στα Ηπειρώτικα, στην Καναπίτσα και αλλού.

Πολλές ιστορίες δρόμων αλλά και τα μυστικά τους αποκαλύπτονται μέσα από διηγήσεις και εξιστορήσεις. Παράλληλα, ακολουθώντας τις μετονομασίες που πολλοί δρόμοι δέχτηκαν στο διάβα του χρόνου, παρακολουθούμε και τις πολιτικές εξελίξεις που τις επέβαλαν. Ταυτόχρονα, φωτίζονται οι ονοματοδοσίες που ανέδειξε η τοπική ιστορία. Γιατί η ονοματοδοσία των δρόμων διασώζει την ιστορική μνήμη.

Έκδοση για το 2022

«Κράτησαν… τη ζωή μας»

Αφιερωμένη στους Ιάκωβο Καμπανέλλη, Τάσο Λειβαδίτη, Γρηγόρη Μπιθικώτση (και «υπό την σκέπην» του Μίκη Θεοδωράκη)

Η φετινή θεματική έκδοση του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού είναι αφιερωμένη σε τρεις μεγάλους καλλιτέχνες: στον Ιάκωβο Καμπανέλλη, τον Τάσο Λειβαδίτη και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, που άφησαν ανεξίτηλα αποτυπώματα στο θέατρο, ποίηση, την ερμηνεία και όχι μόνο. Αφορμή αποτελεί το γεγονός ότι το 2022 έχει κηρυχθεί «Έτος Ιάκωβου Καμπανέλλη», ενώ ταυτόχρονα συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννηση του Τάσου Λειβαδίτη και του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Τρεις δημιουργοί των οποίων η καλλιτεχνική πορεία συνδέθηκε, στον ένα ή στον άλλο βαθμό, με τη μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, την απώλεια του οποίου πρόσφατα βιώσαμε. Με την «αναχώρηση» του Μίκη, πέφτει η αυλαία της παρουσίας των μεγάλων δημιουργών που γεννήθηκαν στον απόηχο της Μικρασιατικής καταστροφής, ανδρώθηκαν στη δίνη του πολέμου και της κατοχής, βίωσαν τις παθογένειες του μετεμφυλιακού κράτους, καταξιώθηκαν τη «μακρά» δεκαετία του ’60.

Τη δεκαετία των κινημάτων. Τη δεκαετία της δολοφονίας του Λαμπράκη και του Πέτρουλα. Τη δεκαετία των Ιουλιανών και του 114. Τη δεκαετία μιας μαζικής πολιτιστικής δράσης με πολλαπλά επίπεδα που επιχειρεί τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτισμικής κοινότητας. Τη δεκαετία που η τέχνη και πρώτα από όλα η μουσική εκφράζει αυτήν την κοινότητα και το εξεγερτικό της στοιχείο. Τα κινήματα του '60 ενέπνευσαν και έφεραν στην επιφάνεια μια νέα ζωντανή πολιτικοποίηση των καλλιτεχνών και του έργου τους, αναβαπτίζοντας στις νέες συνθήκες και το έργο των προηγούμενων γενιών. Τα κοινωνικά κινήματα πυροδοτούσαν την πολιτική και πολιτιστική έκρηξη που με τη σειρά της ανατροφοδοτούσε τα κινήματα. Με έναν κυριολεκτικά φρενήρη ρυθμό, οι συγγραφείς και οι ποιητές έγραφαν, οι μουσικοί μελοποιούσαν, οι εταιρείες ηχογραφούσαν, νέοι καλλιτέχνες αναδεικνύονταν. Και όλα αυτά σε μια εποχή που βασίλευε η λογοκρισία, αυτό το δόκανο που «Μόλις κάνει να φανεί το περήφανο ελάφι της αληθινής δημιουργίας, της ελληνικής ποίησης, της ελληνικής μουσικής, εκεί οι αρπάγες του δόκανου κλείνουν αστραπιαία και υπάκουα (…)» (Σταύρος Ξαρχάκος).*

Στις 320 σελίδες της έκδοσης για το 2022 με τον τίτλο «Κράτησαν… τη ζωή μας» περιλαμβάνονται:

α)κείμενα για το θεατρικό, κινηματογραφικό, συγγραφικό, ποιητικό - στιχουργικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη

β)για τη ζωή και τον ποιητικό – στιχουργικό λόγο του Τάσου Λειβαδίτη και

γ)για την πορεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση στο τραγούδι που συχνά ταυτίστηκε με την πορεία και την προσφορά του Μίκη Θεοδωράκη.

 Όπως είθισται στις εκδόσεις μας, παρουσιάζεται ένα πλούσιο αρχειακό υλικό από εφημερίδες, φωτογραφίες, τεκμήρια. Ανάμεσα στα κείμενα που φιλοξενούνται ξεχωρίζουν δυο άμεσα και πλέον προσωπικά, της Κατερίνας Καμπανέλλη και του Γιάννη Θεοδωράκη (αδημοσίευτο αρχείο).

Έκδοση για το 2023

«Μνήμης… αποτυπώσεις»

Μια συλλογική έκδοση του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού»

40 κείμενα για το Ηράκλειο Αττικής και όχι μόνο

«Η μνήμη κάθε ανθρώπου είναι η ιδιωτική του λογοτεχνία», είχε υποστηρίξει ο συγγραφέας Άλντους Χάξλεϋ. Ψηφίδες αυτής της ιδιότυπης λογοτεχνίας συγκροτούν την έκδοση του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού» για το 2023. Από την απύθμενη δεξαμενή της μνήμης αντλούνται 40 κείμενα τα οποία συνοδεύονται από αναμνηστικές φωτογραφίες, ιστορικά ντοκουμέντα, χάρτες. Τα κείμενα της έκδοσης «Μνήμης… αποτυπώσεις» του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού», στην πλειοψηφία τους, αναφέρονται στο Ηράκλειο Αττικής καλύπτοντας ένα χρονικό εύρος ενός και πλέον αιώνα. Από τις αρχές του 20^ου έως τις αρχές του 21^ου  αιώνα. Ταυτόχρονα καλύπτουν διαφορετικά είδη του λόγου όπως ποίηση, χρονικό, διήγημα, αφήγηση, ιστορική τεκμηρίωση, κατανεμημένα σε τέσσερις ενότητες με τους χαρακτηριστικούς τίτλους: Ρίζες (1920-1950), Με τ’ όνειρο αντάμα (1950-1974), Συνέχειες και ασυνέχειες (1974-…) και Ιστοριογραφώντας.

Στη συλλογική έκδοση «Μνήμης… αποτυπώσεις» γράφουν: Αλαφογιάννης Αποστόλης, Βάγγερ Καίτη, Βελαχουτάκου Χάρη, Βρούστη Τόνια, Γαλάνης Άγγελος, Γλαρέντζου Ελένη, Διολέτας Μάριος, Κανελλάκη Μαρία, Κοροβέση Γωγώ, Κουντή Δήμητρα, Μαδαμόπουλος Αναστάσης, Μιχαηλίδης Γιώργος, Μίχου Άρτεμις, Μπαστέας Τάκης, Μπελίτσης Λάζαρος, Μπράτσος Νίκος, Μπρούσαλη Ελένη, Ξηρός Θάνος, Πολίτης Βασίλης, Πολύζου Μάρω, Ρέπα Κωνσταντίνα, Σταματίου Ροδόλφος, Στουμπιάδης Κώστας, Τασούλας Μανώλης, Φιλίππου-Παπαδοπούλου Κωνσταντίνα, Φτούλη Όλγα, Χιώτης Στάθης.

Ο Μανώλης Τασούλας συνέλεξε και επιμελήθηκε τις αφηγήσεις των: Γαμβρούλια Νίκου, Γιαννόπουλου Τάκη, Γκρέυ Καίτης, Δημόπουλου Πέτρου, Ζωγράφου Ευγενίας, Καραμέρου Νίκης, Κοσσιώρη-Μιχανετζόγλου Όλγας, Παναγόπουλου Νίκου, Παπουτσόγλου Ευρώπης, Παπουτσόγλου Μαρίας, Πεταβατζή Παύλου και Χάιδη Ειρήνης.

Επιμέλεια κειμένων: Ελένη Κουτρουμάνου, Ανθή Χαρώνη.

Φωτογραφίες ημερολογίου - ψηφιακή επεξεργασία: Ελένη Γλαρέντζου.

*Φωτογραφία εξωφύλλου

Ο Κωνσταντίνος Μαντζαβίνος με τη σύζυγό του Μαργαρίτα και τον γιο τους Μιλτιάδη, Photographic Atelier Phebus, Grand Rue de Pera , Κωνσταντινούπολη 1908 (Αρχείο Ευγενίας Ζωγράφου).

Λίγα λόγια για το Photographic Atelier Phebus, Grand Rue de Pera Constantinople:

Ξεκινώντας ως μαθητευόμενος με τους Abdullah frères, ο Bogos Tarkulyan άνοιξε το πρώτο του στούντιο στην Κωνσταντινούπολη το 1882 και στα μέσα της δεκαετίας του 1890 το Atelier Phébus στη Rue de Pera (σημερινή Istiklal) αναγνωρίστηκε ως ένα από τα πιο εξέχοντα στην Πόλη. Ο Tarkulyan ήταν επίσης ζωγράφος πορτρέτων και φωτογράφιζε αρκετούς καλλιτέχνες στην Πόλη. Μερικές από τις φωτογραφίες του συμπεριλήφθηκαν στη συλλογή Abdülhamid II που στάλθηκε στη Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου των ΗΠΑ. Διορίστηκε ως φωτογράφος της αυτοκρατορικής αυλής στα τέλη της δεκαετίας του 1890, διορίστηκε επίσημος φωτογράφος του Κεμάλ Ατατούρκ. Οι εικόνες του Ατατούρκ που χρησιμοποιήθηκαν στα χαρτονομίσματα της νέας δημοκρατίας βασίστηκαν σε φωτογραφίες του Tarkulyan.

Πηγή: John Toohey, 24 Σεπτεμβρίου 2011» http://www.luminous-lint.com/

Έκδοση για το 2024

«Το κτήμα Φιξ στον χώρο και τον χρόνο»

Στο αποκαλούμενο «κτήμα Φιξ» στο Ηράκλειο Αττικής είναι αφιερωμένη η παρούσα έκδοση του «Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού». Η χρονική στιγμή δεν είναι τυχαία καθώς το κτήμα μιας μεγαλοαστικής οικογένειας σταδιακά γίνεται «κτήμα» της τοπικής, κι όχι μόνο, κοινωνίας. Σ΄ αυτό το πέρασμα από τον ιδιωτικό στον δημόσιο χώρο, κρίναμε σκόπιμο να τεκμηριώσουμε, στο μέτρο του δυνατού, την ιστορία του χώρου, την ιστορία της διεκδίκησής του από την Επιτροπή Κατοίκων και να συζητήσουμε ή να φανταστούμε το μέλλον του.

Η ιστορία του κτήματος Φιξ αρχίζει με την ίδρυση της βαυαρικής αποικίας του Ηρακλείου Αττικής και εξελίσσεται (γιγαντώνεται και μαραζώνει) από γενιά σε γενιά, καθώς είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την άνθηση αλλά και την παρακμή της ζυθοποιίας της οικογένειας Φιξ. Θα τολμούσαμε να ισχυριστούμε ότι το κτήμα Φιξ, με την αρχοντική έπαυλη που περιβάλλεται από περίπου 28 στρέμματα ελεύθερων χώρων και πρασίνου, είναι το αντίστοιχο Τατόϊ του Ηρακλείου. Δεν χαρίστηκε στους κατοίκους της πόλης. Περίπου 40 χρόνια διεκδικήσεων οδήγησαν στο επιθυμητό αποτέλεσμα της κατοχύρωσης του κτήματος σε ένα δημόσιο αστικό πάρκο. 

Επόμενο είναι η παρούσα έκδοση να είναι αφιερωμένη στους πρωτεργάτες του αγώνα διεκδίκησής του, παρόντες και απόντες, σε όλους όσοι τον στήριξαν, καθώς και σε όλους όσοι θα τον φέρουν σε πέρας, μέσα από την ανάπλασή του ή πιο σωστά την αναγέννησή του ως χώρο ιστορικής μνήμης, πολιτισμού και αναψυχής.

Στις δύο πρώτες ενότητες της θεματικής έκδοσης με τους χαρακτηριστικούς τίτλους: α) τεκμηρίωση και β) διεκδίκηση περιλαμβάνονται αρχεία εφημερίδων, τοπογραφικά, αρχεία δημόσιων υπηρεσιών και άλλα ντοκουμέντα για την ιστορία της οικογένειας Φιξ, του κτήματος και της ιστορικής διατηρητέας έπαυλης και φυσικά ξετυλίγεται όλο το χρονικό διεκδίκησης του κτήματος από την Επιτροπή Κατοίκων Ηρακλείου Αττικής. Στην τρίτη ενότητα, με τίτλο «Δημόσιο Αστικό Πάρκο» αναπτύσσονται σκέψεις και απόψεις για την αξιοποίηση και αναγέννηση του κτήματος ως χώρου μνήμης, πολιτισμού και αναψυχής.

Στην έκδοση 2024 «Το κτήμα Φιξ στον χώρο και τον χρόνο» γράφουν οι: Βάγγερ Καίτη, Βιδάλη Άρτεμις, Βραχάτη Βούλα, Κατσινοπούλου Ειρήνη, Κουντή Δήμητρα, Μαδαμόπουλος Αναστάσης, Σελμπέση Αρετή, Τασούλας Μανώλης, Χαρώνη Ανθή και ο «Παληός Ηρακλειώτης».