Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού: Έσω Πόντος 2: πόλεις στους δρόμους των καραβανιών

ΜΕΡΖΙΦΟΥΝΤΑ:

Αφήσαμε την Αμάσεια και οδεύσαμε 50 χλ. προς τα δυτικά. Ίσως, ίσως επί Μιθριδατών ιδρύθηκε η “μερζ” (=υπαίθριος) και “πόντος”, ίσως είναι η Φαζημών του Στράβωνα –με τα “υγιεινά σφόδρα” ιαματικά λουτρά και εδώ Ρωμαίοι βετεράνοι λεγεωνάριοι εγκαταστάθηκαν επί Πομπήιου και εκεί στα χίλια χρόνια των Βυζαντινών έφτασαν οι Ντανισμενίδες, πρωτότουρκοι στην περιοχή και μετά οι Σελτζούκοι και οι Μογγόλοι και οι Οθωμανοί. Να, και το τέμενος με την ξύλινη οροφή από μαυροθαλασσίτικο πεύκο, να και το ιεροσπουδαστήριο, δάσκαλοι σεμνοί ως τα τώρα ερμηνεύουν τις γραφές τους. Στα 1886 ιδρύθηκε από την αμερικάνικη ιεραποστολή και λειτούργησε έως τα 1923 το Κολέγιο Ανατόλια, οι φοιτητές με μηνιαίο περιοδικό και δυναμικές αθλητικές επιδόσεις. “Φωλιά ελληνοποντιακής προπαγάνδας” θεωρήθηκε και το Κολέγιο καταστράφηκε από τους Κεμαλικούς. Με την Ανταλλαγή μεταφέρθηκε στη Θεσσαλονίκη , όπου συνεχίζει να λειτουργεί. Στα 1830, Έλληνες μεταλλωρύχοι από την ανατολικότερα Αργυρούπολη εγκαταστάθηκαν στη γύρω περιοχή και να οι οικισμοί Γκιουμούς Μαντέν με έξι ελληνικά χωριά και ισχυρή και την αρμένικη κοινότητα.”Έως τα 1910, Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο, από τις εισφορές της κοινότητας, περικαλλής ο λιθόκτιστος ναός τους του Αγίου Γεωργίου, ζει ακόμα όρθιος ως τέμενος, αλλά φευ μια νέα πνοή επιτρέπει και καλύπτονται με ωραίο οριζόντιο μπερντέ οι εναπομείνασες τοιχογραφίες, να και ο Ευαγγελιστής, να και οι Αρχάγγελοι, και σαν ο ιμάμης τους καλεί, καλύπτονται ευγενικά χωρίς να πάψουν να είναι εκεί, και το ξυλόγλυπτο το τέμπλο κομματιάστηκε σε μινμπάρ και γυναικωνίτη και είναι εκεί, και κάποια σπίτια που είναι ακόμα εκεί κουφάρια μιας άλλης εποχής και οι απόγονοι δεν είναι πια εκεί, στον νομό Σερρών, στα χωριά Βρυώνια και Αμπέλα και Σιδηρόκαστρο να τους αναζητούσαμε, ίσως θα είναι ακόμα σιωπηλοί.