1821 - 2021: Διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821

Ο Ρήγας Φεραίος ψάλλει το Θούριο, ελαιογραφία, αντίγραφο πίνακα του Peter von Hess, Μουσείο Μπενάκη

1821: Στην Ευρώπη κυριαρχεί η Ιερά Συμμαχία. Στόχος της, να εξαλείψει τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης που είχαν εξαπλώσει με τον τρόπο τους οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι. Τότε, όταν ωρίμαζαν σχεδόν παντού οι πολύπτυχες διαδικασίες της εθνογένεσης, η Ελληνική Επανάσταση διέρρηξε σκλαβιά και φοβέρα κηρύσσοντας «Ελευθερία ή Θάνατος». Φλογίζοντας την προοδευτική ανθρωπότητα. Λειτουργώντας ως καταλύτης στη δημιουργία του μεγάλου διεθνούς φιλελληνικού ρεύματος. Όλα με το γιαταγάνι, το καριοφίλι και το προσκυνητάρι. Με τη Χάρτα του Ρήγα και τις ιδέες των Φιλικών. Με καραβοκύρηδες να συντρέχουν. Με χρήματα εμπόρων και διπλωματία Φαναριωτών…

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου επέβαλε την ανεξαρτησία ενός εδάφους συρρικνωμένου σε σχέση με τα επαναστατικά αιτούμενα. Νίκη. Γιατί απέτρεψε την επιστροφή στη σκλαβιά. Αλλά με ανεξαρτησία λειψή από την αρχή. Μιας που οι μεγάλες δυνάμεις – νικητές της ναυμαχίας - είδαν το μικρό, ανεξάρτητο εθνικό κράτος σαν «πεδίον δόξης λαμπρόν» για την εξυπηρέτηση των πολιτικοοικονομικών συμφερόντων τους.

Ναυμαχία του Ναυαρίνου, George Philip Reinagle (1828). Λάδι σε καμβά, Εθνικό Ναυτικό Μουσείο, Λονδίνο

2021: Η Ελλάδα, αντιμέτωπη με πολλαπλές και συνεχόμενες κρίσεις, εορτάζει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση και την αρχή της γέννησης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Είναι ανάγκη οι εορτασμοί να μην εξαντληθούν σε ανακύκλωση στερεοτύπων, αλλά να συμβάλλουν στην αναζήτηση του ιστορικού στίγματος της επετείου και τη σημασία του σήμερα.

Λουδοβίκος Λιπαρίνι: Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα

Η Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε ένα κορυφαίο εθνικό και κοινωνικό γεγονός, μια αλληλουχία γεγονότων καλύτερα, που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου εθνικού κράτους στη νοτιοανατολική Ευρώπη, εκεί που κυριαρχούσαν οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Ο Αγώνας συνέβαλε καθοριστικά στην αλλαγή όχι μόνο κρατικών συνόρων, αλλά και ιδεολογιών, νοοτροπιών και αντιλήψεων. Οι υπήκοοι μιας αυτοκρατορίας, μέσα από τον δικό τους αγώνα, μεταβλήθηκαν σε πολίτες ενός εθνικού κράτους. Ενός κράτους για το οποίο διεκδίκησαν φιλελεύθερους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι επαναστάτες εμπνεύστηκαν από τα ιδανικά της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης, ενώ, την ίδια ώρα, ο αγώνας τους ενέπνευσε χιλιάδες άλλους πολίτες σε όλο τον κόσμο, που έσπευσαν να συμπαρασταθούν με πολλαπλούς τρόπους στο ελληνικό εγχείρημα. 

Χαρακτικό της Βάσως Κατράκη

Τα αιτούμενα της Ελληνικής Επανάστασης, μιας νικηφόρας επανάστασης, δεν εγγράφονται απλώς σε σελίδες σκονισμένων βιβλίων Ιστορίας. Ενέπνευσαν και εμπνέουν, ιδιαίτερα σε μια κρίσιμη στιγμή ταλάντωσης ανάμεσα στο εθνικό και στο παγκόσμιο, σε μια περίοδο έντονων μετασχηματισμών και μεταβολών. Τα ιδανικά του Αγώνα, η ελευθερία, η συνταγματική νομιμότητα, η κρατική ανεξαρτησία, η δημοκρατία, η ισότητα, αποτέλεσαν και αποτελούν μείζονα αιτήματα για όλους όσοι διεκδικούν την αλλαγή του κόσμου, την τομή με το παρελθόν.