Η πρωτοχρονιάτικη πίτα, του Άγγελου Γαλάνη

 

Δεκέμβρης του 1959, παραμονή της πρωτοχρονιάς.

Φέτος θα υποδεχόμασταν τον καινούργιο χρόνο όλοι μαζί στο χειμαδιό, ας όψονται οι προβατίνες κι οι γίδες που πιάσαν να γεννοβολούν όλες μαζί κι ούτε λόγος πως θ’ ανεβαίναμε τούτη τη χρονιά στο σπίτι του χωριού.

Η μέρα κίνησε με τσουχτερό κρύο και συρμητό από ψιλό-ψιλό χιόνι που σα χτύπαγε στις γειρτές επιφάνειες κι απάνω μας, κατρακυλούσαν τούτες οι παράξενες, σα μικροσκοπικές μπαλίτσες, νιφάδες μέχρι να βρουν κάποια βολική γωνίτσα ή εσοχή ν’ απαγκιάσουν.

Το "στρωσε;" Ρώταε η γιαγιά τον μεγάλο της γιο, μόλις μπήκε τουρτουρίζοντας.

Είχε βγει να ταχτοποιήσει τις πρωινές γέννες και να χωρίσει τις γεννημένες απ’ το κοπάδι που σε λίγο με το ξημέρωμα θα ‘βγαινε για βοσκή.

"Όχι μάνα τι να στρώσει, ετούτο που ρίχνει δεν είναι χιόνι, θεός να μας φυλάξει, τούτο είναι σκέτος πάγος. Γέμισαν τα ρέματα κι οι λακκούβες σπυρωτό χιόνι και το φουρλίζει γύρω-γύρω ο αέρας και δεν ξέρει που να σταθεί κι αυτό κι εμείς. Να δούμε σήμερα πως θα βοσκήσουν και τούτα τ’ άμοιρα."

Στο κατόπι άρχισαν ένας-ένας να ξεπορτίζουν για τις δουλειές τους.

Ο πατέρας με τον παππού και το θείο μου στο κοπάδι.

Η μάνα με τη μεγάλη αδερφή μου στη στάνη για τις ετοιμόγεννες που ‘χαν μείνει πίσω και για τις γεννημένες που θα ‘φερνε ο παππούς απ’ το κοπάδι. Είχαν να φροντίζουν τα νεογέννητα αρνάκια μέχρι να σταθούν στα πόδια τους και να πιάσουν μαστάρι για να βυζάξουν.

Η μεσαία αδερφή μου είχε να βοηθάει τη γιαγιά στο μαγείρεμα και να πάει ως το μπαχτσέ, κάτω στην ποταμιά, για να φέρει τα πράσα που ‘ταν μπηγμένα στο χώμα για ν’ αντέχουν καθώς και τ’ αποξηραμένο μείγμα από σπανάκι, σέσκουλα, τσουκνίδες και σινάπια.

Τούτα τα φυλάγαμε στο μικρό καλυβάκι στην ποταμιά δίπλα στο μπαχτσέ. Ήταν πες κάτι σαν κελάρι τούτο το καλυβάκι, γιατί η καλύβα μας ήταν μικρή για να χωρέσει όλη την οικογένεια ώστε να μπορέσει να ζεσταθεί, να φάει και να κοιμηθεί.

Κι εγώ τέλος με τη μικρότερη αδερφή μου και τη γιαγιά θα μέναμε στην καλύβα για να ετοιμάσουμε το βραδινό πρωτοχρονιάτικο δείπνο.

Η δουλειά είναι δουλειά μα δεν έπρεπε να λείψει και τίποτα απ’ το δείπνο, μέρα που ‘ταν.

Υπήρχε διάχυτη ένταση στην ατμόσφαιρα.

Η γιαγιά επιφορτισμένη να ετοιμάσει τόσα φαγιά μόνη της ήταν στην τσίτα.

Η μικρή δεν είχε τι να κάνει κι όλο γκρίνιαζε, γιατί ήθελε παιχνίδια και παραμύθια.

Εγώ πάλι έπρεπε να στέκομαι κλαρίνο για τα θελήματα που πρόσταζε η γιαγιά. Και τι ήταν ετούτα τα θελήματα;

Το κυριότερο ήταν να συντηρώ τη φωτιά στο τζάκι, να ξεχωρίζω τα κάρβουνα απ’ τα ξύλα που κάπνιζαν και καίγονταν ακόμα με φλόγα και να τα θάβω στη χόβολη για να συντηρηθούν μέχρι να τελειώσει το μαγείρεμα. Επίσης να ταΐζω τη φωτιά με καινούργια στεγνά ξύλα που ‘ταν ντανιασμένα έξω απ’ την καλύβα.

Και το δυσκολότερο ήταν να τρέχω κάθε τρεις και λίγο στο ρέμα για νερό με το μεγάλο μπακιρένιο μπακράτσι που ‘ταν ασήκωτο ακόμα κι αδειανό για τα παιδικά μου χέρια, πόσο μάλλον γεμάτο. Κι έκανε τόσο κρύο θε μου, μόλις ξεμύτιζες απ’ την πόρτα έξω στο χιονιά.

Θα ‘ταν ως κι η δέκατη φορά που ‘παιρνα την εντολή της γιαγιάς για νερό, μια για το κρέας που ‘βραζε στη μεγάλη μαρμίτα, μια για το ζυμάρι της πίτας, μια για να πλύνει τα πράσα, τελειωμό δεν είχαν οι προσταγές της κι έπρεπε να γίνεις καπνός μόλις που θα ‘παιρνες την εντολή.

Η μύτη μου είχε γίνει παντζάρι μια μέσα στη ζέστη μια έξω στο κρύο, όσο δε για τ’ αυτιά μου ούτε που τα ΄νιωθα καθόλου μια κι είχαν γίνει σαν κόκκινα τσαρούχια και νόμιζα πως θα μου πέσουν.

Η αλλόκοτη σκέψη άρχισε να ωριμάζει μες στο μυαλό μου, αλλά ακόμα κι εγώ δε μπορούσα να φανταστώ τη μορφή που ‘ταν να πάρει.

Κάποια στιγμή προς το απόγευμα παίρνω εντολή απ’ τη γιαγιά να ρίξω τη χόβολη πάνω απ’ τη γάστρα για να ψηθεί η βασιλόπιτα που ετοίμαζε.

Φέτος η βασιλόπιτα θα ‘ταν χορτόπιτα που ταίριαζε πιότερο με τις συνθήκες και θα ‘χε μέσα πράσα, αποξηραμένα χόρτα και τυρί φέτα. Γινόταν μια θεονόστιμη στεγνόπιτα, όπως τη λέγαμε, και μέσα της βέβαια θα ‘χε το φλουρί και τ’ άλλα σημάδια για το πώς θα κατανεμηθούν οι υπευθυνότητες του υποστατικού τη χρονιά που θα ‘ρχόταν, ανάλογα με το τι θα ‘πεφτε στο κομμάτι του καθενός το βράδυ που θα την κόβαμε καθισμένοι όλοι μας γύρω απ’ το σοφρά.

Ξεκρέμασα λοιπόν τη γάστρα και το στεφάνι της απ’ το καρφί στον τοίχο και την έβαλα παραδίπλα απ’ τη φωτιά, πέρασα το στεφάνι που συγκρατούσε τη χόβολη πάνω στην καμπούρα της, πήρα και τη μεγάλη ξύστρα κι άρχισα να στρώνω τα μικρά καρβουνάκια ανάκατα με τη ζεστή χόβολη πάνω στη γάστρα.

Μια ξυστριά, δυο, τρεις κι η τέταρτη καλά-καλά γιομάτη έμεινε μετέωρη στη σκέψη μου και στο χέρι.

Δίπλα στη φωτιά ήταν η αλουμινένια κατσαρόλα με τα τσιγαρισμένα χορταρικά και τη φέτα, έτοιμα για να γεμίσουν την πίτα στο μεγάλο μπακιρένιο ταψί που ‘χε ήδη στρωθεί με τα κάτω πέτουρα (φύλλα) απ’ τη γιαγιά κι εκείνη τη στιγμή τοποθετούσε το φλουρί και τα λοιπά σημάδια.

Λοξοδρόμησε αστραπιαία η κατεύθυνση της ξύστρας σε μια πορεία ανεξέλεγκτη, έξω από κάθε λογική ή μάλλον υπακούοντας σ’ ένα ακαθόριστο παιδικό γινάτι κι άδειασε το περιεχόμενό της μέσα στην κατσαρόλα.

Έγινε χαμός, τσιτσίριζε η κατσαρόλα καθώς σβήναν τα καρβουνάκια μέσα στη γέμιση της πίτας και σηκώθηκε ένα σύννεφο ατμού και στάχτης που απλώθηκε σ’ όλη την καλύβα.

Η γιαγιά κόντεψε να πάθει συγκοπή, με κοίταξε αποσβολωμένη για μια στιγμή που μου φάνηκε αιώνας κι ύστερα άρπαξε την ξύστρα απ’ τα χέρια μου κι άρχισε να με κυνηγά, μα εγώ είχα γίνει μπουχός κι ακόμα τρέχω…

Τέτοιο χουνέρι που να το φανταστεί η κακομοίρα η γιαγιά, απ’ τη μια δεν μπορούσε να χωνέψει μια τέτοια ανυπακοή από μικρό παιδί κι απ’ την άλλη ήταν κι ο εγωισμός, πώς να ‘πεφτε τόσο χαμηλά στα μάτια των υπολοίπων με την ταπείνωση που της έκανα.

Σε λίγο άρχισε τα παρακάλια, ‘’έλα μέσα κι έχουμε δουλειές, το βράδυ πρέπει να φάμε κι όπου να ‘ναι σουρουπώνει’’.

Έπιασε η γιαγιά να συμβουλεύει και τη μεσαία αδερφή μου να ξαναπάει για πράσα και χόρτα και προπαντός να μη βγάλει άχνα σε κανέναν.

Η μικρή απ’ την άλλη ούτε που ‘χε καταλάβει κάτι, το ‘χε πάρει για παιχνίδι όλο τούτο το κακό.

Έβαλε η γιαγιά ξανά κάτω το πλαστήρι και τον πλάστη κι άρχισε να φτιάχνει πέτουρα απ’ την αρχή κι εγώ πήρα να τρέχω τώρα ξανά-μανά για τη φωτιά και το νερό.

Όμως όλα πήγαν κατ’ ευχήν.

Το βράδυ η πίτα μπήκε πάνω στο σοφρά ροδαλή-ροδαλή και μυρωδάτη.

Έστριψε η γιαγιά ένα γύρο την πίτα κι άρχισε η μικρή να ονοματίζει τα κομμάτια, ‘’αυτό του Χλιστού, αυτό του μουσαφίλη, αυτό του σπιτιού, αυτό του παππού…’’.

Σ’ εμένα έτυχε το κομμάτι με το σάλωμα που σήμαινε πως για την καινούργια χρονιά θα ήμουν υπεύθυνος για τη στάνη.

Άντε να δούμε την προκοπή σου με κάρφωσε με τα λόγια η γιαγιά μα κυρίως με το συνωμοτικό της βλέμμα.

‘’Καλή χρονιά-καλή χρονιά και του χρόνου να ‘μαστε όλοι γεροί και δυνατοί και καλή πρόοδο σε σας παιδιά μου’’, ευχήθηκε με την πρόποση ο παππούς έκανε το σταυρό του και ξεκίνησε το ζεστό πρωτοχρονιάτικο φαγοπότι μας που ‘μεινε καρφωμένο στη μνήμη μου μια κι ο χρόνος δε μπόρεσε ποτέ ν’ αποδιώξει τούτη την παιδική μου κουτουράδα. 

Ένα ευχαριστώ, στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό του Εθνικού Συστήματος Υγείας, δεν φτάνει! Είναι όμως το ελάχιστο που μπορούμε να πούμε ως πολίτες μέσα από την ευχετήρια κάρτα* μας. 

Θα θέλαμε, να ταξιδέψει σαν ταχυδρομικό περιστέρι, να φτάσει στα χέρια τους, να μεταφέρει την εκτίμηση και τον σεβασμό μας για όλα όσα προσέφεραν και προσφέρουν από την πρώτη γραμμή σε αυτόν τον ιδιότυπο πόλεμο.

Οι ευχές μας για υγεία, «μήτηρ απάντων», ας συνοδεύουν τους ανθρώπους που πράττουν το καθήκον τους και όλους εσάς.                                                                     

Καλές Γιορτές

Με εκτίμηση, 

Το Δ.Σ του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού

 *Η ευχετήρια κάρτα είναι ευγενική προσφορά του Νίκου Κουλαυτάκη

" Όλα είναι δρόμος..." στην τελική ευθεία

 

Αγαπητά μέλη

Αγαπητοί φίλοι

Η φετινή χρονιά ήταν για όλους μας διαφορετική. Μοναχική, συχνά επώδυνη και αναμφίβολα κουραστική. Ο Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού σε αυτές τις συνθήκες ανέστειλε, από τις 13 Μαρτίου 2020, όλες τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις του. Όμως δεν αναστείλαμε την προσπάθεια για επικοινωνία, είτε μέσω email είτε μέσω του  https://allostopos.blogspot.com. 

Ταυτόχρονα, όπως σας έχουμε ενημερώσει, προετοιμάσαμε την καθιερωμένη ετήσια θεματική έκδοση του συλλόγου για το 2021 που είναι αφιερωμένη στους δρόμους του Ηρακλείου Αττικής. Θεωρώντας ότι ο αναγκαστικός εγκλεισμός, λόγω της πανδημίας, αναβάθμισε την αξία του «δρόμου» και του δημόσιου χώρου στη συνείδηση όλων μας, θελήσαμε να αναδείξουμε τις ιστορίες που οι δρόμοι έχουν να μας διηγηθούν.

Η έκδοση 2021 (περιλαμβάνει και ημερολόγιο) με τον τίτλο: «Όλα είναι δρόμος, Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής» θα είναι σύντομα ολοκληρωμένη και στη διάθεσή σας. Δυστυχώς δεν  μας επιτρέπεται να σας συναντήσουμε και να σας την παρουσιάσουμε. Θα προσπαθήσουμε ωστόσο, να περιηγηθούμε μαζί σας στις σελίδες του.

Ενδεικτική εικονογράφηση του κειμένου 

Στο «Όλα είναι δρόμος» περιλαμβάνονται αφηγήσεις, τεκμήρια (χάρτες, δημοσιεύματα, ΦΕΚ), φωτογραφικά ντοκουμέντα, κείμενα και ποιήματα που έγραψαν φίλοι και μέλη του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού με τους ενδεικτικούς τίτλους:

1)      Δημόσιος αστικός χώρος

2)      Από το Βαυαρικό Αράκλι στον Δήμο Ηρακλείου Αττικής

3)      Πλατεία Ηρώων Πολυτεχνείου

4)      Δρόμοι συνύπαρξης

5)      Ο κύκλος που δεν έκλεισε

6)      Εικόνες από την οδό Πολυτεχνείου

7)      Αγία Τριάδα: ο λόφος με τα κεχριμπαρένια σεντόνια

8)      Κάτω από τις γραμμές: Κάτω Ψαλίδι, Πλατεία Μανδηλαρά

9)      Άνω Ψαλίδι: δρόμοι των αναμνήσεων

10)  Ηπειρώτικοι δρόμοι

11)  Η λεωφόρος των Κουμιωτών

12)  Κάθε δρόμος και μια ιστορία.

Δημοσιεύματα των δεκαετιών 1920-30 για την Αγία Τριάδα και το περίφημο πανηγύρι της

Η τιμή της έκδοσης θα παραμείνει στα πέντε ευρώ και θα έχετε την δυνατότητα να την προμηθευτείτε από μέλη του Δ. Σ του συλλόγου (τηλέφωνα επικοινωνίας επισυνάπτονται) αλλά και από κάποια βιβλιοπωλεία που θα ανακοινώσουμε. 

Καλή συνέχεια

Ευχόμαστε να είστε όλες και όλοι υγιείς.

 

 

Το Διοικητικό Συμβούλιο:

Πρόεδρος, Ανθή Χαρώνη (6947930449)

Γενική Γραμματέας, Δήμητρα Κουντή (6945107169)

Αντιπρόεδρος, Χάρη Βελαχουτάκου (6944528559)

Ταμίας, Πέτρος Βερνάρδος (6977405367)

Οργανωτικός Γραμματέας, Αλέξης Παπαδόπουλος (6977679679)

Και μέλη: Ελένη Γλαρέντζου ( 6946591968) και Κατερίνα Πανάρα (6972227458)

 

 

 

 

 

 

 

 

«Τα παιδιά της γαλαρίας» ...Δεκέμβρης 1944

 Ό,τι ακολουθεί είναι αποσπάσματα από το editorial του περιοδικού «Το Τέταρτο», τεύχος 3, Ιούλιος 1985 – 

Δια χειρός Μάνου Χατζιδάκι:

«Τα παιδιά της γαλαρίας» είναι μια φημισμένη ταινία του Καρνέ. Τα δικά μας παιδιά της γαλαρίας είναι κάπως διαφορετικά (…). Τα όνειρα σε τούτα τα παιδιά υπήρξαν κυρίαρχα, σημαντικά και διαψευσμένα.

Στον καιρό της Κατοχής τα μετέπειτα παιδιά της γαλαρίας ζούσαν απάνω στη σκηνή και παίζανε το ρόλο τους, τον όποιο ρόλο τους, έστω και τον πιο μικρό, με αυταπάρνηση, με το αίμα τους, με τη ζωή τους, χωρίς καιροσκοπισμό και ιδιοτέλεια, χωρίς προοπτική ανταλλάγματος. Μ’ ένα μονάχα στόχο, την επαλήθευση ενός επίμονου ονείρου. Και ήταν το όνειρο για μια ελεύθερη ζωή σχηματισμένη μακριά από απάνθρωπους νόμους, από ανάλγητους κρατικούς μηχανισμούς, από εξορίες και φυλακές και εκτελέσεις. Τίποτα δεν έγινε αλήθεια. 

Μετά τον πόλεμο κυβέρνησαν τον τόπο ξανά φθαρμένοι άνθρωποι, ανίκανοι να συλλάβουν έστω και στο ελάχιστο απ’ ότι γεννιόνταν κείνο τον καιρό κι αναρριγούσε ολόκληρο τον κόσμο. 

Εάν μας λέγαν τότε μερικά από τα ονόματα που κυβερνήσανε κατόπιν ότι θα ξανάβγαιναν στην πολιτική σκηνή να διαφεντέψουνε τη χώρα μας, θα γελούσαμε δίχως τελειωμό με την καρδιά μας. Γιατί πιστέψαμε βαθιά μέσα μας πως όλα αυτά τα ονόματα ήσαν φαντάσματα του παρελθόντος, απόντα στα δύσκολα χρόνια που περνούσαμε, για πάντα απόντα από τον τόπο.

Κι όμως συνέβη αυτό. Ξανάρθανε τα φαντάσματα κι αρχίσαν να πλαστογραφούν γι’ άλλη μια φορά την ελληνική ιστορία. Και τα παιδιά που πολεμήσανε κι ονειρευτήκανε, γίναν παιδιά της γαλαρίας, όσα δεν διώχτηκαν και δεν εξαφανίστηκαν στις φυλακές και στα ξερά νησιά του Αιγαίου. (….)

Τα παιδιά της γαλαρίας δεν ήσαν φαύλα, δεν ήσαν χίτες, δεν ήσαν ανώμαλοι με τον φασισμό στο ‘να πλευρό τους. Δεν συμβιβάστηκαν με τους νικητές Γερμανούς, δεν υπήρξαν «πατριώτες» με το περιεχόμενο του χωροφύλακα και του μπράβου. Είχαν τη σκέψη όργανο, τα μάτια υγρά κι ακούραστα να βλέπουνε τον κόσμο και την ψυχή παρθενική και απροσάρμοστη στη μεταπολεμική ελληνική αθλιότητα. Τα Δεκεμβριανά δεν ήταν αντίδραση κομμουνιστών (…).

Ήταν η αγανάκτηση των παιδιών της γαλαρίας που βλέπαν τους συντρόφους τους και τα όνειρά τους στα φέρετρα, από σφαίρες που ρίξαν δοσίλογοι και φασίστες, φορώντας γαλάζιους μανδύες εθνικοφροσύνης. Και όλα αυτά τα ελληνικά αποβράσματα με την επίσημη υποστήριξη του νεαρού τότε κράτους, είχανε ένα εχθρό: την ψυχή των παιδιών της γαλαρίας.

Εκατομμύρια ελληνικά παιδιά που πιστέψαν στην απελευθέρωση, αλλά βρέθηκαν ευθύς αμέσως απέναντι στον ίδιο χωροφύλακα, στο ίδιο δικαστή, στα ίδια ανάλγητα αρμόδια πρόσωπα που αντιμετώπιζαν πριν λίγο κιόλας χρόνο, όταν ακόμη υπήρχαν Γερμανοί. Και θέλησαν, πριν αποκλειστούν στη γαλαρία τους, να διαμαρτυρηθούν κραυγάζοντας για τελευταία φορά. Κι ύστερα να σωπάσουν – σαράντα χρόνια τώρα (σαράντα χρόνια τα περιέχω μέσα μου και τα δουλεύω για να τα πω κάποια φορά)…”

Πηγή: Fb, Μπογιόπουλος Νίκος @mpogiopoulos, Ιστότοπος ειδήσεων/ΜΜΕ

Μπ. Μπρεχτ, “Μαθαίνοντας τα νέα για το λουτρό αίματος των Τόρυδων στην Ελλάδα”

“Εκεί που πιο μεγάλη είναι η βρόμα

Εκεί θ’ ακούσεις και τα πιο μεγάλα λόγια.

Όποιος χρειάζεται τη μύτη να βουλώσει

Πώς να τα καταφέρει να βουλώσει και τ’ αυτιά του;

Αν τα κανόνια δεν είχανε βραχνιάσει

Θα λέγανε: προστατεύουμε την τάξη.

Αν έβρισκε καιρό ο χασάπης

Θα ‘λεγε: Ταπεινά ελατήρια δεν έχω.

Σαν τους συμπατριώτες μου μελετητές των Ελλήνων

Πετάξανε έξω από τους κάμπους του Ομήρου

 Όπου κάναν μελέτες πάνω στο λιόλαδο και τα κοπάδια

Γυρίσανε ελευθερωτές από τη μάχη

Για να βρούνε καινούρια αφεντικά στις πολιτείες τους.

Ανάμεσα  απ’ τα κανόνια προβάλλουν οι έμποροι.”

(Μπ. Μπεχτ, Ποιήματα, εκδ. Σ.Ε.)

Ένα φωτογραφικό αφιέρωμα στο Δεκέμβρη του 1944, με το φακό του Dmitri Kessel, πηγή: left.gr

Γράφει ο Πέτρος Γαϊτάνος, το Νοέμβρη του 1994, στην εισαγωγή του Λευκώματος "DMITRI KESSEL, ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ‘44", Εκδόσεις ΑΜΜΟΣ:

"Ο Dmitri Kessel γεννήθηκε στην Ουκρανία στις αρχές του αιώνα. Μετανάστευσε στην Αμερική το 1923 και εργάστηκε σαν φωτογράφος στο περιοδικό LIFE. Ταξίδεψε σ’ ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο και οι φωτογραφίες του –μολονότι προορίζονταν για ένα εφήμερο μέσο- άντεξαν στον χρόνο. Σήμερα ο Κέσελ θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους φωτορεπόρτερ στον κόσμο. Η δουλειά του, κλασική πια, έχει παρουσιαστεί σε πολλά βιβλία. Οι φωτογραφίες όμως που ο Ντμίτρ Κέσελ έβγαλε στην Ελλάδα του 1944 έμειναν περισσότερο ανέκδοτες και παρουσιάζονται σήμερα για πρώτη φορά.

Τον Αύγουστο του 1994, πενήντα χρόνια μετά, ένας άλλος μεγάλος φωτογράφος του αιώνα μας, ο Ντέηβιντ Ντάνκαν, έφερε στην Αθήνα αυτό το πολύτιμο υλικό και μας το έδωσε λέγοντας. «Ο Ντμίτρ Κέσελ ήταν εδώ, κάτω από την Ακρόπολη, στις 3 Δεκεμβρίου 1944. Τότε που πολλά όνειρα έγιναν εφιάλτες και ο ηρωισμός, η αγωνία και το πάθος μάτωσαν αυτή την όμορφη χώρα. Σας στέλνει, μέσα απ’ την καρδιά του, όσα θραύσματα μάζεψε από εκείνα τα γεγονότα. Τη δική του φωτογραφική μαρτυρία".

Δείτε ολόκληρο το αφιέρωμα εδώ:

https://left.gr/news/ena-fotografiko-afieroma-sto-dekemvri-toy-1944




«Μέρες του Δεκέμβρη ΄44» – Μεγάλο αφιέρωμα του «Ημεροδρόμου»




«Μέρες του Δεκέμβρη ’44» – Συγκεντρωμένα όλα τα κείμενα του μεγάλου αφιερώματος του «Ημεροδρόμου» (Δεκέμβριος 2018)


Γράφουν: Γιώργος Μαργαρίτης, Δημήτρης Κουσουρής, Γιώργος Καραγιάννης, Δάνης Παπαβασιλείου, Νίκος Μπογιόπουλος.

Δείτε το αφιέρωμα εδώ:

https://www.imerodromos.gr/meres-toy-dekemvri-44-megalo-afieroma-toy-imerodromoy/

Επίσης δείτε βίντεο αφιερώματα στο Δεκέμβρη του ΄44:

https://www.youtube.com/watch?v=9gC-EjC-Alc

https://www.youtube.com/watch?v=lJY3Q_KDRo8

https://www.youtube.com/watch?v=pWE7WI5nuOY

28η Οκτωβρίου: ένα αντιφασιστικό όχι...

 

"Το στιλέτο", του Τάσσου, ξυλογραφία. Πρωτοδημοσιεύθηκε (χωρίς το «Όχι» στις 16-11-1940 στο περιοδικό «Νεοελληνικά Γράμματα» 

Στις 7 Οκτωβρίου, εκδόθηκε η απόφαση του Δικαστηρίου για την καταδίκη της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής.

Και λόγω αυτής της συγκυρίας, είναι πραγματικά κρίμα που η πανδημία δεν μας επιτρέπει να γιορτάσουμε τη φετινή επέτειο της 28^ης Οκτωβρίου, της ημέρας που το ΟΧΙ τού αντιφατικού δικτάτορα Μεταξά, μεταφράστηκε από τον Ελληνικό λαό σε ένα απελευθερωτικό αγώνα καθολικής αντίστασης στον φασισμό.

Ο εορτασμός των εθνικών επετείων συνήθως εξαντλείται στις παρελάσεις, στις καταθέσεις στεφάνων, σε δοξολογίες και σε τετριμμένους πανηγυρικούς. Αυτός ο τρόπος προσέγγισης, εύκολος και διεκπεραιωτικός, αποστεώνει την Ιστορία, δεν συμβάλλει στη διάχυση της ιστορικής γνώσης στην κοινωνία, στη διαμόρφωση μιας ιστορικής κουλτούρας.

Πέρυσι, ο Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού, στα πλαίσια της επετείου της 28^ης Οκτωβρίου, διοργάνωσε την εκδήλωση: «Ο ελληνικός κινηματογράφος στον πόλεμο, την κατοχή και την αντίσταση», στην οποία προβλήθηκαν μονταρισμένα αποσπάσματα από τις ταινίες: «Ουρανός», του Τάκη Κανελλόπουλου, «Το Ξυπόλητο Τάγμα», του Γκρεγκ Τάλλας και «Το Μπλόκο» του Άδωνι Κύρρου.

Αν φέτος, δεν μας δυνάστευε η πανδημία, η επιλογή μας θα ήταν να θυμηθούμε τα θύματα της φασιστικής βίας, να τιμήσουμε τη Μάγδα Φύσσα, την πολιτική αγωγή και το αντιφασιστικό κίνημα που έδωσαν την, κάθε άλλο παρά εύκολη, μάχη για την ιστορική καταδίκη της Χρυσής Αυγής. Γιατί η εγκληματική ναζιστική οργάνωση μπορεί να σβήστηκε από τον επίσημο πολιτικό χάρτη, αλλά το μεγάλο στοίχημα είναι να χτυπηθεί ο φασισμός στη βάση της ελληνικής κοινωνίας.

Θα θέλαμε να επισημάνουμε ότι στη χώρα μας παρατηρείται η παγκόσμια πρωτοτυπία να γιορτάζουμε την έναρξη και όχι τη λήξη των πολέμων. Η 12^η Οκτωβρίου, η ημέρα που οι Γερμανοί υπέστειλαν τη σβάστικα από την Ακρόπολη, η 9^η Μαΐου, η ημέρα που πανευρωπαϊκά γιορτάζεται η ήττα των ναζιστικών στρατευμάτων, δεν συμπεριλαμβάνονται στις επίσημες ημέρες μνήμης και αναστοχασμού.

Πέρα από αυτήν την παρατήρηση, που θα ήταν χρήσιμο να μας απασχολήσει, η Ελλάδα του ‘40 καταγράφεται, για δεύτερη φορά, μετά το 1821, στην παγκόσμια σκηνή της νεότερης Ιστορίας. Η επέλαση των ελληνικών στρατευμάτων στην Αλβανία είναι η πρώτη παγκόσμια νίκη ενάντια στις δυνάμεις του άξονα, η οποία μετατράπηκε ψυχολογικά σε καταλύτη αντιφασιστικών διεργασιών.

ΕΑΜ, 1940-1941 του Κώστα Γραμματόπουλου, Αθήνα, 1944 (είναι έγχρωμη λιθογραφία διαστάσεων 100 x 70 εκ.). Πηγή: Κληροδότημα Αλέξανδρου Θ. Μπενάκη 

Έφυγε ο Κώστας Θωμίδης... Στη μνήμη του

 

Ήταν πάντα εκεί: στις εκδηλώσεις του Άλλου Τόπου, του Δικτύου Πολιτών, της Αριστεράς. Πάντα πρόθυμος να δώσει ό,τι διέθετε: μνήμες, φωτογραφίες, γνώσεις, χειρωνακτική εργασία, παρέα, μια παρτίδα τάβλι, ένα πιάτο φαΐ σε κάθε αδέσποτο…

Άνθρωπος της δράσης, των ουμανιστικών αρχών, των συλλόγων (αθλητικών και πολιτιστικών), των κινημάτων, ο Κώστας Θωμίδης. Νεότερος από πολλούς, είχε πάντα την πόρτα του ανοιχτή εκεί στο επιπλοποιείο της Κηφισίας. Ανοιχτή στην πολιτική, στις ιδέες (για τις οποίες άλλωστε διώχθηκε), στις παρέες, στη δημιουργικότητα, στους νέους, στους περαστικούς.

Δυστυχώς ο Κώστας Θωμίδης παρότι αγαπούσε τις μάχες, έδωσε μια άνιση μάχη με τον COVID -19 και την έχασε. Θα λείψει σε όλους μας και πιο πολύ στους οικείους του. Θα μας λείψει το υγρό, ζεστό βλέμμα του, η προθυμία του, η ετοιμότητά του να ανταποκριθεί στις νέες προκλήσεις. Θα μας λείψουν και οι διηγήσεις του, που εμπλούτισαν πολλές σελίδες των ημερολογίων του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού και πιο πολύ, η παρουσία του.

Καλό ταξίδι

Η γειτονιά που άνθησε στο κάρβουνο

 

·       Ντοκιμαντέρ 7ου Γυμνασίου Περιστερίου Έτος παραγωγής : 2019-2020. Διάρκεια ταινίας : 00.15.20 *

·       Πρώτο βραβείο στη κατηγορία Ταινία Γυμνασίου 2ου Μαθητικού Διαγωνισμού Οπτικοακουστικής και Ψηφιακής Δημιουργίας «Η ιστορία σου, είναι ιστορία της Πόλης σου» για τους/τις μαθητές/μαθήτριες της Δευτεροβάθμιας Εκπ/σης της χώρας και της Ομογένειας

Κείμενο της Μαρίας Μαυροειδή (ιστορικός, Τομεάρχης Αρχείων και Βιομηχανικής Κληρονομιάς της ΔΕΗ) στη σελίδα της στο f/b:  

"Εξαιρετική η δουλειά των μαθητών του 7ου Γυμνασίου Περιστερίου για τα Λιγνιτωρυχεία της περιοχής!

Θεωρώ ότι και εδώ επιβεβαιώνεται κάτι που επαναλαμβάνω συχνά: Η ένταξη αυτού που αποκαλούμε "βιομηχανική κληρονομιά" σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες με ποικίλους τρόπους τα τελευταία χρόνια, εγγράφεται στα μεγάλα κέρδη της περιόδου. Η ενασχόληση των μαθητών με τη βιομηχανική κληρονομιά μπορεί να έχει πολλαπλά οφέλη: εξοικειώνει τους μαθητές με ποικίλα πεδία και επιστημονικές μεθόδους (καταγραφές καταλοίπων, αρχειακή έρευνα, προφορικές μαρτυρίες, ιστορία τεχνολογίας και αρχιτεκτονικής κ.ά.), ευνοεί την ανάπτυξη ερευνητικής-κριτικής σκέψης, γονιμοποιεί προβληματισμούς, τροποποιεί αντιλήψεις, καλλιεργεί τη συλλογική μνήμη και συνείδηση στις τοπικές κοινωνίες, τροφοδοτεί αντιστάσεις και, κυρίως, συμβάλλει στη συγκρότηση ενεργών ανθρώπων με συνείδηση του τόπου και της ιστορίας τους.

Τα τελευταία χρόνια, σε συνθήκες βαθιάς κρίσης, η βιομηχανική κληρονομιά της χώρας κινδυνεύει πολλαπλά... Η δραστηριοποίηση και η ενεργή συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων είναι ζωτικής σημασίας για την προστασία και "διεκδίκηση" αυτού του κοινού μας αγαθού.

Πολλά συγχαρητήρια στους μαθητές, στις μαθήτριες και στις καθηγήτριές τους!"

*   Είναι συγκινητικό ότι στις πηγές που χρησιμοποιήθηκαν από τους μαθητές του 7ου Γυμνασίου Περιστερίου αναφέρεται και το ημερολόγιο του 2020 του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού: "Όταν από τη γη έβγαζαν λιγνίτη".

Δείτε το βίντεο εδώ:

https://www.youtube.com/watch?v=PrCsOBiwqLE&fbclid=IwAR06jElh4QvHI701aUgpliBC3RDNt-hTwhQEFcW9pKg25k9JFWYmSlCKp

Ο Ιντεφίξ κλαίει στο Ηράκλειο...

 

Ο Ιντεφίξ, ο πιστός σύντροφος του Αστερίξ που λατρεύει τα δέντρα και κάθε απώλεια του προκαλεί τεράστιο πόνο, θα είχε σπαράξει στο κλάμα, βλέποντας πάνω από 200 δέντρα ξεριζωμένα και ανεπανόρθωτα λαβωμένα από το πέρασμα της ανεμοθύελλας την Τρίτη, 13 Οκτωβρίου 2020, από το Ηράκλειο Αττικής.

Και πώς να μην κλάψει ο Ιντεφίξ και ο κάθε Ιντεφίξ, που στη σκιά τους έβρισκε καταφύγιο στους περιπάτους του, γι αυτά τα θηριώδη αλλά και τα νεότερα δέντρα που «πέθαναν όρθια» στη δύνη του ανέμου από το πάνω και κάτω Ψαλίδι αλλά και από την Καλογρέζα; Πώς να μη θρηνήσει γι αυτή τη μαζική απώλεια που άλλαξε την εικόνα ενός μεγάλου τμήματος του δημόσιου χώρου της πόλης μας; Γιατί δυστυχώς, η εικόνα του πευκόφυτου Νέου Ηρακλείου, στις οδούς Αυγής, Μαρίνου Αντύπα και σε πολλούς κάθετους και παράλληλους γύρω από τον οδικό αυτό άξονα, αποτελεί παρελθόν. Είναι οι δρόμοι των περιπάτων των κατοίκων της πόλης που γνώρισαν και απόλαυσαν τις  ημέρες του εγκλεισμού αλλά πλέον έχασαν τα στολίδια τους, απογυμνώθηκαν… Μαζί και κάποιες πλατείες, όπως η πλατεία Μπομποτίνου!

Δυστυχώς δεν διαθέτουμε όπως ο Πανοραμίξ, ο  Δρυίδης του ανυπόταχτου Γαλατικού χωριού, μαγικά φίλτρα ή σπόρους για να φυτέψουμε νέα δέντρα που θα ψηλώσουν και θα ανθίσουν μέσα σε μια μέρα… Αλλά θα θέλαμε να μην τσιμεντοποιηθεί ότι καταστράφηκε, να δούμε νέα δεντράκια στη θέση των ξεριζωμένων, ίσως πιο ανθεκτικά στις ακραίες καιρικές συνθήκες που μας πλήττουν, αποκατάσταση και γιατί όχι και βελτίωση του κατεστραμμένου δημόσιου χώρου. 

Βιαζόμαστε; Ίσως. Αλλά σαν τον Ιντεφίξ  ανυπομονούμε να δούμε τους γυμνούς δρόμους και τις πλατείες καταπράσινους!

«Με ποιόν είστε; Με τις μέλισσες ή με τους λύκους;» 7 Οκτώβρη 2020, μια ιστορική ημέρα μια ιστορική απόφαση...

 

Ο Θανάσης Καμπαγιάννης, δικηγόρος πολιτικής αγωγής των Αιγύπτιων αλιεργατών στη δίκη της Χρυσής Αυγής, έκανε δύο συγκλονιστικές αναφορές κατά το κλείσιμο της αγόρευσης του κατά τη διάρκεια της δίκης.

Η πρώτη αφορούσε τις δύο κοπέλες που βρέθηκαν το βράδυ της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα σε ένα παγκάκι τυχαία και κατέληξαν να είναι αυτόπτες μάρτυρες. «Δυο νέες κοπέλες που βρέθηκαν τυχαία σ’ ένα παγκάκι να λένε τα δικά τους και κατέληξαν να γίνουν αυτόπτες μάρτυρες της σημαντικότερης πολιτικής δολοφονίας της γενιάς μας, τουλάχιστον των τελευταίων δεκαετιών. Και δεν φοβήθηκαν να δώσουν το όνομα τους και θυμόσαστε ότι οι αστυνομικοί ότι έκαναν έκκληση, αλλά πολύ λίγοι το έκαναν, από πολύ κόσμο που το είχε δει, γιατί το έγκλημα έγινε “σε δημόσια θέα”. Και κάνανε αυτό το βήμα και τους είμαστε ευγνώμονες γι΄ αυτό».

Όπως εξήγησε, η μητέρα μιας από τις δύο νεαρές επικοινώνησε με την κόρη της η οποία της είπε ότι είναι σε ένα αστυνομικό όχημα, ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας μιας δολοφονίας και ότι πάει να καταθέσει. Τότε, η μητέρα της είπε: «κατέβα τώρα από το αυτοκίνητο όπου κι αν είσαι, πάρε ένα ταξί και γύρνα σπίτι σου». Και η αυτόπτης μάρτυρας, όπως ανέφερε ο Θ. Καμπαγιάννης της απάντησε: «αν ήταν κάτω πεσμένος ο αδελφός μου, θα έλεγες το ίδιο;». Και την αψήφησε. «Και πήγε και κατέθεσε. Τι φοβερό επεισόδιο στη ζωή ενός ανθρώπου. Να έχεις κάνει ένα παιδί, ένα κορίτσι, να μεγαλώνει, να γίνεται μια νέα κοπέλα, να ενηλικιώνεται, να έρχεται η ώρα να απογαλακτιστεί, να σε αψηφήσει. Και να χτυπάει το τηλέφωνο μετά τα μεσάνυχτα, να ακούς το παιδί σου να σου λέει ότι χύθηκε αίμα, ότι έχει εμπλακεί σ αυτή την ιστορία και ότι πάει να καταθέσει. Και να σε αψηφάει έτσι. Σε μια τέτοια περίπτωση. Τι φόβο θα πρέπει να ένιωσε αυτή η μάνα εκείνο το βράδυ. Αλλά και τι καμάρι».

«Δεν ξέρουμε για σας κ. Πρόεδρε, αλλά για εμάς αυτές οι δυο νεαρές κοπέλες είναι ο λόγος που μπορούμε να κοιμόμαστε τα βράδια. Μέσα σε ένα ζοφερό τοπίο, για την κοινωνία, για τον κόσμο, αυτές οι δύο νεαρές κοπέλες εκτέλεσαν τα πολιτικά τους καθήκοντα, με την πραγματική έννοια του όρου “πολιτικά”. Γιατί εκείνη την άγρια νύχτα, δεν έδρασε μόνο ο κόσμος των λύκων, γιατί αγέλη λύκων ήταν αυτοί που χίμηξαν πάνω στον Παύλο Φύσσα. Αλλά έδρασε, αναδύθηκε και ο κόσμος των μελισσών, ο κόσμος της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, ο κόσμος που βλέπει κάτω πεσμένο ‘έναν άνθρωπο και δεν λέει “να ένας ξένος”, αλλά λέει “να ο αδελφός μου”. Γι’ αυτό το λόγο περισσότερο από κάθε άλλο μάρτυρα, στην περίπτωση αυτών των δύο νεαρών γυναικών, καλείστε όχι μόνο να κρίνετε την αξιοπιστία τους, αλλά καλείστε κυρίες και κύριοι δικαστές να τοποθετηθείτε: Κι εσείς κ. Πρόεδρε, με ποιόν είστε. Με τις μέλισσες ή με τους λύκους;» είπε χαρακτηριστικά ο Θ. Καμπαγιάννης.

https://www.tovima.gr/2020/02/14/society/me-tis-melisses-i-me-tous-lykous-vivlio-i-agoreysi-tou-th-kampagianni-sti-diki-tis-xa/

Παρεμβάσεις στο κέντρο της Αθήνας: επαναπροσδιορίζοντας τα δικαιώματα των πολιτών στον δημόσιο χώρο

 

Με αφορμή την προετοιμασία του νέου ημερολογίου του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού για τους δρόμους της πόλης μας και την αξία του δημόσιου χώρου που κάθε πανδημία διαχρονικά αναδεικνύει, προτείνουμε την ακρόαση της εκπομπής:

"Η Ιστορία στο Κόκκινο"(Κυριακή 26 Ιουλίου, 13.00 - 14.00) με θέμα: Παρεμβάσεις στο κέντρο της Αθήνας: επαναπροσδιορίζοντας τα δικαιώματα των πολιτών στον δημόσιο χώρο.

Συζητούν ο ιστορικός Βαγγέλης Καραμανωλάκης με τον Κωστή Χατζημιχάλη, καθηγητή Γεωγραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, για τη σχέση δημοκρατίας και χώρου στην Ελλάδα του 21ου αιώνα.

Τα μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης με σκοπό την αντιμετώπιση της πανδημίας, ο νόμος για τις διαδηλώσεις και ο Μεγάλος Περίπατος αναλύονται ως στοιχεία μιας ευρύτερης κρατικής πολιτικής με στόχο τον περιορισμό των δικαιωμάτων των πολιτών στον δημόσιο χώρο. Η μετατροπή του κέντρου της Αθήνας σε τουριστικό προορισμό, η απαξίωση προηγούμενων χρήσεών του, ο περιορισμός των διαδηλώσεων και η γκετοποίηση των Εξαρχείων αναδεικνύονται σε κόμβους αυτής της πολιτικής που επαναπροσδιορίζει τη σχέση δημοκρατίας και χώρου.

Επιμέλεια: Ηλίας Νικολακόπουλος

Μουσική επιμέλεια: Θανάσης Μήνας

Ηχητική επιμέλεια: Νικολέττα Τσουραμάνη - Μοντάζ: Αχιλλέας Φακόπουλος

Οργάνωση παραγωγής: Ιωάννα Βόγλη

 Φοιτητική πορεία στην οδό Σόλωνος ενάντια στην ψήφιση του Ν. 815, 1979 (ΑΣΚΙ / Φωτογραφικό Αρχείο περιοδικού "Αντί")

Ακούστε την εκπομπή στον παρακάτω σύνδεσμο:

https://www.mixcloud.com/aski/2672020-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE%AC%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B1%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CF%8C%CF%83%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF%CF%82/?fbclid=IwAR2uyRwg6aNhNG5G2FmBi60c5aZxZcLXv6N9maZEk4PeXQoanwTW8R9yY1w

 

"Στην Αθήνα όταν τελειώνει το καλοκαίρι...", του Μάνου Χατζιδάκι

 

Στη φωτογραφία ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Ελία Καζάν, στην ηχογράφηση της μουσικής για το φιλμ America, America. Πηγή: Περιοδικό Οδός Πανός

Στην Αθήνα 

όταν τελειώνει

το καλοκαίρι είναι γιορτή. 

Και η νύχτα είναι πιο όμορφη

κι από την πιο όμορφη γυναίκα.

Μια τέτοια νύχτα, 

πάνω σε μια ταράτσα με πολύ κόσμο 

που μίλαγε και τραγουδούσε, ο Ελία Καζάν μου φώναξε από μακριά:

''Θέλεις να γράψεις τη μουσική

για το America, America'';

Εκείνη την ώρα ακριβώς,

η Ακρόπολη χρωματισμένη σαν γλυκό

συνοικιακού ζαχαροπλαστείου

από το Ήχος και Φως, με Δωρικές τρομπέτες 

και Ιωνικές συγχορδίες, 

τρόμαξε κι αυτόν κι εμένα, ενώ μια τρομερή φωνή

μας υπενθύμιζε

πως πριν 3.000 χρόνια, οι Αθάνατοι Έλληνες φτιάξανε

τον Αθάνατο Παρθενώνα... και η Ακρόπολη άλλαζε χρώματα

από την ντροπή της.

Τη στιγμή που είπα στον Καζάν 

ότι δέχομαι, η Ακρόπολη 

είχε γίνει ''πράσινη'' από το κακό της και οι κιθάρες άρχισαν 

να παίζουν γλυκανάλατα, τα Παιδιά του Πειραιά.

 

Ακούγοντάς το ο Καζάν, 

μου φώναξε αγανακτισμένα, 

πως δε θέλει στη μουσική 

που θα του φτιάξω μπουζούκια 

ή οτιδήποτε που να θυμίζει 

την άλλη ''αθάνατη'' δημιουργία,

το Ποτέ την Κυριακή.

"Συμφωνώ'', του απάντησα.

Κι έτσι άρχισε το πρόβλημα.

Τι όργανο θα έπρεπε 

να χρησιμοποιήσω στη μουσική 

του America, America.

 

Αυτά έγιναν το 1962.

 

Μια άλλη νύχτα, στη Νέα Υόρκη

του Σεπτέμβρη το 1963,

βρήκα επιτέλους 

πως θα ταίριαζε πολύ

στις αντιδράσεις του Σταύρου

- του ήρωα της ταινίας - 

ένα σαντούρι, 

που να κυριαρχεί 

πάνω σε όλα τα άλλα όργανα.

Τι είναι το σαντούρι;

Μια μπαγκέτα 

που χτυπά δυνατά

πάνω σε μια γυμνή χορδή.

Κάτι σαν τσέμπαλο.

Έντεκα νύχτες,

καθόλου όμορφες, 

στην Αθήνα,

έγραψα σε ένα στούντιο

τέσσερις ενότητες μουσικής

για το America, America, 

σύμφωνα με τα αρχικά μου σχέδια.

Για το χωριό,

για την πόλη,

για την αστική οικογένεια των Σινίκογλου

και για το βαπόρι που ταξιδεύει στην Αμερική.

Μια άλλη νύχτα,

επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη,

χάνω τα αρχικά μου σχέδια 

με την τσάντα μου σε ένα ταξί.

Μα ευτυχώς 

η μουσική μου είχε τελειώσει.

Και μια βροχερή νύχτα

στο Figaro του Greenwich Village,

έγραψα αυτά τα λίγα λόγια,

μαζί με την αγάπη μου

για τον Καζάν και την ταινία του,

που μου έδωσαν την ευκαιρία

να γράψω αυτή τη μουσική.

 

Μάνος Χατζιδάκις

Ζήτω που καήκανε οι Μυκήνες… Λιγάκι!, της Δήμητρας Κουντή*

 

"Ήταν και πάλι Αύγουστος του 2007 όταν οι φωτιές που κατάκαιγαν την Ηλεία και άφηναν πίσω τους 63 νεκρούς, χιλιάδες ζώα και σπίτια καμένα και ανυπολόγιστες καταστροφές σε καλλιεργημένες και δασικές εκτάσεις, περικύκλωσαν και τον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας. Η τραγωδία από τις καταστροφικές πυρκαγιές ανείπωτη και η αμηχανία για όλους εμάς που καλύπταμε δημοσιογραφικά  τη φωτιά που πλησίαζε και απειλούσε το Ιερό Άλσος και το Μουσείο της Ολυμπίας, έκδηλη. Πώς να περιγράψεις τον πύρινο κλοιό που «έγλυφε» τις αρχαιότητες όταν είχαν χαθεί τόσες ανθρώπινες ζωές;..."

*Αναδημοσίευση από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ της Εφημερίδας "Η ΑΥΓΗ"

Δημοσίευση: 02 Σεπτεμβρίου 2020, 20:30

Διαβάστε ολόκληρο το άρθρο στον σύνδεσμο:

ekane-oi-mykenes-ligaki-?fbclid=IwAR3_R9yDt17ad5EHX7iZm_yGxDJcm-q7t6mH0Q2wtYdzteiXmYFiOTrtEbs

Γιατί ηττήθηκαν οι Έλληνες από τους κεμαλικούς το '22, του Βλάση Αγτζίδη

«…Ακόμα και σήμερα δεν έχει σιγάσει η διαμάχη γύρω από το ζήτημα γιατί οι ελληνικές δυνάμεις, που υπερτερούσαν αριθμητικά και δεν ήταν πολύ χειρότερα εξοπλισμένες από τα στρατεύματα του Κεμάλ, οδηγήθηκαν σ’ αυτή την καταστροφική ήττα».
DOUGLAS DAKIN, «Η ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923», εκδόσεις ΜΙΕΤ

 

Η ήττα του ελληνικού στρατού τον Αύγουστο του 1922 από τους κεμαλικούς εθνικιστές έθεσε τέλος σε μια επώδυνη ιστορική διαδικασία, κατά την οποία η προνεοτερική, πολυεθνική, ισλαμική Οθωμανική Αυτοκρατορία παραχωρούσε τη θέση της στο έθνος-κράτος, στη νέα πολιτειακή μορφή που εμφανίστηκε στην ιστορία του ανθρώπου με το δυτικό Διαφωτισμό. Με την ελληνική ήττα στις 13 Αυγούστου 1922 (με το παλαιό ημερολόγιο), ο πολυεθνοτικός οθωμανικός χώρος μετατρεπόταν αποκλειστικά σε μονοεθνικό τουρκικό. Όσοι από τις πολυάνθρωπες χριστιανικές κοινότητες (Έλληνες της Ανατολής, Αρμένιοι, Ασσυροχαλδαίοι) δεν εξοντώθηκαν, υποχρεώθηκαν να εκπατριστούν. Ενώ οι πολυεθνοτικοί και πολύγλωσσοι μουσουλμανικοί πληθυσμοί υποχρεώθηκαν από το νέο κράτος που δημιούργησε ο Μουσταφά Κεμάλ και οι Νεότουρκοι σύντροφοί του να μεταμορφωθούν σε εθνικά Τούρκους.

Η ήττα των Ελλήνων - και συνακόλουθα και των Αρμενίων - υπήρξε η επιβράβευση της πολιτικής που είχε υιοθετήσει η ακροδεξιά τάση των Νεότουρκων (Τζεμάλ, Ενβέρ, Ταλαάτ) που είχε καταλάβει πραξικοπηματικά την εξουσία από το 1908. Παρ’ ότι η διαδικασία δημιουργίας έθνους-κράτους ήταν βίαιη, όπως κάθε μορφή διοίκησης που εμπεριέχει την κυριαρχία επί ανόμοιων πληθυσμών, εν τούτοις με τους Νεότουρκους εμφανίστηκαν κάποια νέα χαρακτηριστικά. Η πρωτοτυπία των Νεότουρκων ήταν ότι για πρώτη φορά στα σύγχρονα χρόνια μια εξουσία, τελείως ψύχραιμα:

*επιλέγει εξαρχής ρατσιστικά κριτήρια,

*εντοπίζει και προγράφει τα θύματα,

*διαμορφώνει και διαχέει στους υπόλοιπους μια ιδεολογία μίσους,

*ακολουθεί μεθόδους κοινωνικού αποκλεισμού των στοχοποιημένων πληθυσμών,

*συγκροτεί και οργανώνει σε ήρεμους καιρούς παρακρατικούς μηχανισμούς που θα αναλάβουν τη «βρομοδουλειά» όταν το επιτρέψουν οι γενικότερες συνθήκες.

Αυτά ακριβώς έκαναν για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή οι Τούρκοι εθνικιστές με τη βοήθεια των Γερμανών ιμπεριαλιστών και τα κορύφωσαν 20 χρόνια μετά οι ναζί.

...και στρατιώτες εκκενώνουν τη Μικρά Ασία

...και στρατιώτες εκκενώνουν τη Μικρά Ασία

 Ντόπιοι και ξένοι

Ο Μουσταφά Κεμάλ θα εκφράσει αυτή την πολιτική μετά το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν θα συγκροτήσει το εθνικιστικό του μέτωπο, εκδιώκοντας σκληρά τους Οθωμανούς αντιπάλους του που αρνούνταν την εθνικιστική του ατζέντα, καθώς και τις μη τουρκικές μουσουλμανικές μειονότητες που προσπάθησαν να αρθρώσουν έναν αυτόνομο λόγο. Αφού εξόντωσε κάθε πραγματικό ή δυνητικό αντίπαλο εντός του μουσουλμανικού χώρου, προσπάθησε επιτυχημένα - παρ’ ότι υπήρξε ένας αντικληρικαλιστής μεσοπολεμικός ακροδεξιός- να ενδυθεί το ρόλο του gazi, δηλαδή του ιερού πολεμιστή του Κορανίου, και να κηρύξει τζιχάντ, δηλαδή «ιερό πόλεμο κατά των απίστων».

Με τη βοήθεια των Ιταλών και των Σοβιετικών κατ’ αρχάς, των Γάλλων στη συνέχεια, την ουδέτερη στάση των ΗΠΑ αλλά και των Βρετανών αρκετά αργότερα, θα καταφέρει να συντρίψει τον ελληνικό στρατό, το αξιόμαχο του οποίου είχε καταβαραθρωθεί εξαιτίας της πολιτικής των Μοναρχικών, αλλά και των Ελλαδικών κομμουνιστών του Πουλιόπουλου.

Η διαμόρφωση ενός αρνητικού σκηνικού σχετιζόταν με πλήθος παραγόντων, όπως:

-η εγκατάλειψη των Ελλήνων του Πόντου στη μοίρα τους από τις κυβερνήσεις του Λαϊκού Κόμματος,

-η άρνηση δημιουργίας ντόπιου μικρασιατικού στρατού τη στιγμή που άρχισαν να κυριαρχούν τάσεις αποχώρησης της Ελλάδας από τη Μικρά Ασία,

-η σύγκρουση στα υψηλά στρατιωτικά και πολιτικά κλιμάκια,

-η άρνηση του Ιωάννη Μεταξά να αναλάβει την αρχιστρατηγία του ελληνικού στρατού μετά την αποπομπή του Παπούλα,

-η ανάληψη της αρχιστρατηγίας από τον περιορισμένης ικανότητας Χατζηανέστη,

-η αποδυνάμωση του μετώπου λόγω της επιχείρησης κατάληψης της Κωνσταντινούπολης κ.λπ.

 Οι ανταποκρίσεις του Χέμινγουεϊ

Η συντριβή των Ελλήνων τον Αύγουστο του 1922 και τα όσα τραγικά επακολούθησαν της νίκης των κεμαλικών δεν υπήρξαν ένα νομοτελειακό γεγονός, αλλά απόρροια της διαχείρισης μιας μοναδικής ευκαιρίας από τις ελλαδικές πολιτικές και στρατιωτικές ελίτ. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα περιγράφει ο Αμερικανός συγγραφέας Έρνεστ Μίλερ Χέμινγουεϊ (Ernest Miller Hemingway), ο οποίος κάλυπτε δημοσιογραφικά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο.

Οι ανταποκρίσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές. Για την πολιτική των μοναρχικών και του Λαϊκού Κόμματος μετά τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920 έγραψε: «Οι Έλληνες ήταν πρώτης τάξεως πολεμιστές και, σίγουρα, κάμποσα σκαλοπάτια παραπάνω από το στρατό του Κεμάλ. Αυτή είναι η άποψη του Γουίταλ. Πιστεύει ότι οι τσολιάδες θα είχαν καταλάβει την Άγκυρα και θα είχαν τελειώσει τον πόλεμο αν δεν είχαν προδοθεί. Όταν ο Κωνσταντίνος ήρθε στην εξουσία, όλοι οι Έλληνες αξιωματικοί που ήταν σε επιτελικές θέσεις υποβαθμίστηκαν αμέσως σε χαμηλότερες θέσεις. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν πάρει τα γαλόνια τους με ανδραγαθήματα στο πεδίο της μάχης. Ήταν έξοχοι πολεμιστές και σπουδαίοι ηγέτες. Αυτό δεν εμπόδισε το κόμμα του Κωνσταντίνου να τους διώξει και να τους αντικαταστήσει με αξιωματικούς που δεν είχαν ακούσει ποτέ τους να πέφτει ούτε μία τουφεκιά. Αυτό είχε αποτέλεσμα να σπάσει το μέτωπο».

————————————————————————-

(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας-μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/. Το κείμενο αυτό είναι τμήμα της εισαγωγής στην συλλογική έκδοση: «Ε-Ιστορικά» της Ελευθεροτυπίας (2014), με τίτλο «Γενοκτονία στην Ανατολή. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος»,
 με κείμενα των Taner Akçam, Fikret Baskaya, Ahmet Oral, Dogan Akanli, Attila Tuygan, Pervin Erbil, Fuat Dundar, Μehmet Akyol, Izmail Besiktzi, Sait Çetinoğlu, Sibel Ozbundan Γιάννη Σκαλιδάκη κ.ά.

 

 

 

Η Μικρασιατική Καταστροφή και το τέλος μιας ιστορικής διεργασίας, του Βλάση Αγτζίδη

Το τέλος αυτής της ιστορικής διαδικασία θα γραφτεί μετά τον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, με τη Μικρασιατικής Εκστρατεία. Η εμπλοκή της Ελλάδας με την Μικρασιατική Εκστρατεία θα διαμορφώσει ένα νέο πλαίσιο. Με τη Συνθήκη των Σεβρών (Αύγουστος 1920) στους Έλληνες - που το 1914 το ποσοστό τους με τις διάφορες εκτιμήσεις κυμαινόταν από το 13% έως 25% –  θα αποδοθεί το 6% περίπου του πάλαι ποτέ κοινού οθωμανικού εδάφους. Σημαντικά εδάφη της Ανατολίας θα αποδοθούν στους Αρμένιους, ενώ θα υπάρξει και κουρδική αυτονομία. Οι Τούρκοι διατηρούσαν την κυριαρχία τους στο μεγαλύτερο μέρος του παλιού οθωμανικού εδάφους, καθώς και στην έδρα του ισλαμικού Χαλιφάτου, την Κωνσταντινούπολη. Με τον τρόπο αυτό διαμορφωνόταν ο γεωπολιτικός χάρης της επόμενης μέρας και στη θέση της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που πλέον διαλυόταν οριστικά, δημιουργούνταν εθνικά κράτη με τη γνωστή επώδυνη διαδικασία που είχε γνωρίσει η Ανατολή από το 1821 και εντεύθεν.

Ο μεταοθωμανικός κόσμος

Η περίοδος που ακολούθησε την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων ήταν η πλέον αποφασιστική ιστορική στιγμή για τη διαμόρφωση του μεταοθωμανικού γεωπολιτικού κόσμου. Η ήττα των Γερμανο-αυστριακών, των Νεότουρκων κ.ά. στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, θα επιφέρει τη ρύθμιση των μεταπολεμικών γεωπολιτικών και οικονομικών ισορροπιών και σχέσεων με δύο σημαντικές συνθήκες: των Βερσαλλιών και των Σεβρών. Στις ηττημένες χώρες θα εμφανιστούν, σχεδόν άμεσα, ακροδεξιά κινήματα αναθεώρησης. Στην Γερμανία, οι ναζιστές θα εκφράσουν τελικά το κίνημα δυσαρέσκειας που επεδίωκε την ανατροπή των όρων της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Στην υπό διάλυση Οθωμανική Αυτοκρατορία, το αντίστοιχο κίνημα θα εκφραστεί από τους εθνικιστές του Μουσταφά Κεμάλ Πασά. Στο πλαίσιο των προσπαθειών αναθεώρησης θα εμφανιστούν ακραίες ρατσιστικές ιδεολογίες: οι Τούρκοι εθνικιστές θα εξοντώσουν ολοκληρωτικά τις χριστιανικές κοινότητες, ενώ οι Ναζί τους Εβραίους και τις άλλες ‘ανεπιθύμητες’ εθνικές ή φυλετικές ομάδες. Ο ίδιος ο Μουσταφά Κεμάλ πασά θα κηρύξει τον Ιερό Πόλεμο κατά των «απίστων» (jihad) και ο ίδιος θα αυτοανακηρυχθεί Gazi, δηλαδή «Ιερός Πολεμιστής για τη διάδοση του Ισλάμ».

Η τοποθέτηση των Τούρκων ιστορικών και ερευνητών, και κυρίως του Attila Tuygan, του Ali Sait Çetinoğlu και του Recep Maraşlı, για το περιεχόμενο του κεμαλικού κινήματος επιτρέπει την αποκωδικοποίησή του και την απαλλαγή από τους μύθους που το ακολουθούν και αποτελούν την κυρίαρχη εκδοχή της νεοελληνικής ιστοριογραφίας, ειδικά αυτής που μελετά τις ελληνικές οθωμανικές κοινότητες και τις διαδικασίες του μεγάλου γεωπολιτικού μετασχηματισμού (1908-1923). Το κεμαλικό κίνημα ως ιστορική κατηγορία εντάσσεται στα ακροδεξιά ολοκληρωτικά και αναθεωρητικά κινήματα του Μεσοπολέμου και αποτελεί εν πολλοίς τον προάγγελο πολλών εξ αυτών.

Όπως γράφτηκε παραπάνω, το τελευταίο στάδιο αυτού του μετασχηματισμού θα ταυτιστεί με τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1919-1922. Το στάδιο αυτό θα χαρακτηριστεί από τη ραγδαία αλλαγή του διεθνούς περιβάλλοντος, την επικράτηση των απομονωτιστικών απόψεων, στο μπολσεβικικό κίνημα, τα αποκλίνοντα συμφέροντα των Ιταλών και των Γάλλων, την αποστασιοποίηση των ΗΠΑ και την ουδετεροποίηση της Μεγάλης Βρετανίας. Αυτά, συνδυασμένα με τον ελληνικό Διχασμό (δηλαδή τον πρώτο εμφύλιο πόλεμο), την αντίδραση και το αντιμικρασιατικό πνεύμα που κυριαρχούσαν στο Λαϊκό Κόμμα και τη φιλομοναρχική παράταξη, μαζί με την ασυνέπεια του βενιζελισμού, που προκήρυξε εκλογές εν μέσω του μικρασιατικού πολέμου και τη διαμόρφωση μιας μικρής παλαιοελλαδικής ντεφετιστικής Αριστεράς (ΣΕΚΕ) που συνεργάστηκε με τους μοναρχικούς σε μια αντιπολεμική, αντιμικρασιατική πλατφόρμα στις παραμονές των μοιραίων εκλογών του 1920, οδήγησε στη Μικρασιατική Καταστροφή και την κυριαρχία του τουρκικού εθνικισμού στο σύνολο των παλιών οθωμανικών πολυεθνικών εδαφών.

-------------

(*) Ο Βλάσης Αγτζίδης είναι διδάκτωρ σύγχρονης Ιστορίας-μαθηματικός, https://kars1918.wordpress.com/. Το κείμενο αυτό είναι τμήμα της εισαγωγής στην συλλογική έκδοση ων «Ε-Ιστορικά» της Ελευθεροτυπίας (2014), με τίτλο «Γενοκτονία στην Ανατολή. Από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος»,
με κείμενα των Taner Akçam, Fikret Baskaya, Ahmet Oral, Dogan Akanli, Attila Tuygan, Pervin Erbil, Fuat Dundar, Μehmet Akyol, Izmail Besiktzi, Sait Çetinoğlu, Sibel Ozbundan Γιάννη Σκαλιδάκη κ.ά.