1821 - 2021: Διακόσια χρόνια από την επανάσταση του 1821

Ο Ρήγας Φεραίος ψάλλει το Θούριο, ελαιογραφία, αντίγραφο πίνακα του Peter von Hess, Μουσείο Μπενάκη

1821: Στην Ευρώπη κυριαρχεί η Ιερά Συμμαχία. Στόχος της, να εξαλείψει τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης που είχαν εξαπλώσει με τον τρόπο τους οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι. Τότε, όταν ωρίμαζαν σχεδόν παντού οι πολύπτυχες διαδικασίες της εθνογένεσης, η Ελληνική Επανάσταση διέρρηξε σκλαβιά και φοβέρα κηρύσσοντας «Ελευθερία ή Θάνατος». Φλογίζοντας την προοδευτική ανθρωπότητα. Λειτουργώντας ως καταλύτης στη δημιουργία του μεγάλου διεθνούς φιλελληνικού ρεύματος. Όλα με το γιαταγάνι, το καριοφίλι και το προσκυνητάρι. Με τη Χάρτα του Ρήγα και τις ιδέες των Φιλικών. Με καραβοκύρηδες να συντρέχουν. Με χρήματα εμπόρων και διπλωματία Φαναριωτών…

Η ναυμαχία του Ναυαρίνου επέβαλε την ανεξαρτησία ενός εδάφους συρρικνωμένου σε σχέση με τα επαναστατικά αιτούμενα. Νίκη. Γιατί απέτρεψε την επιστροφή στη σκλαβιά. Αλλά με ανεξαρτησία λειψή από την αρχή. Μιας που οι μεγάλες δυνάμεις – νικητές της ναυμαχίας - είδαν το μικρό, ανεξάρτητο εθνικό κράτος σαν «πεδίον δόξης λαμπρόν» για την εξυπηρέτηση των πολιτικοοικονομικών συμφερόντων τους.

Ναυμαχία του Ναυαρίνου, George Philip Reinagle (1828). Λάδι σε καμβά, Εθνικό Ναυτικό Μουσείο, Λονδίνο

2021: Η Ελλάδα, αντιμέτωπη με πολλαπλές και συνεχόμενες κρίσεις, εορτάζει τα 200 χρόνια από την Επανάσταση και την αρχή της γέννησης του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Είναι ανάγκη οι εορτασμοί να μην εξαντληθούν σε ανακύκλωση στερεοτύπων, αλλά να συμβάλλουν στην αναζήτηση του ιστορικού στίγματος της επετείου και τη σημασία του σήμερα.

Λουδοβίκος Λιπαρίνι: Ο όρκος του λόρδου Βύρωνα

Η Επανάσταση του 1821 αποτέλεσε ένα κορυφαίο εθνικό και κοινωνικό γεγονός, μια αλληλουχία γεγονότων καλύτερα, που οδήγησε στη δημιουργία του πρώτου εθνικού κράτους στη νοτιοανατολική Ευρώπη, εκεί που κυριαρχούσαν οι πολυεθνικές αυτοκρατορίες. Ο Αγώνας συνέβαλε καθοριστικά στην αλλαγή όχι μόνο κρατικών συνόρων, αλλά και ιδεολογιών, νοοτροπιών και αντιλήψεων. Οι υπήκοοι μιας αυτοκρατορίας, μέσα από τον δικό τους αγώνα, μεταβλήθηκαν σε πολίτες ενός εθνικού κράτους. Ενός κράτους για το οποίο διεκδίκησαν φιλελεύθερους δημοκρατικούς θεσμούς. Οι επαναστάτες εμπνεύστηκαν από τα ιδανικά της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης, ενώ, την ίδια ώρα, ο αγώνας τους ενέπνευσε χιλιάδες άλλους πολίτες σε όλο τον κόσμο, που έσπευσαν να συμπαρασταθούν με πολλαπλούς τρόπους στο ελληνικό εγχείρημα. 

Χαρακτικό της Βάσως Κατράκη

Τα αιτούμενα της Ελληνικής Επανάστασης, μιας νικηφόρας επανάστασης, δεν εγγράφονται απλώς σε σελίδες σκονισμένων βιβλίων Ιστορίας. Ενέπνευσαν και εμπνέουν, ιδιαίτερα σε μια κρίσιμη στιγμή ταλάντωσης ανάμεσα στο εθνικό και στο παγκόσμιο, σε μια περίοδο έντονων μετασχηματισμών και μεταβολών. Τα ιδανικά του Αγώνα, η ελευθερία, η συνταγματική νομιμότητα, η κρατική ανεξαρτησία, η δημοκρατία, η ισότητα, αποτέλεσαν και αποτελούν μείζονα αιτήματα για όλους όσοι διεκδικούν την αλλαγή του κόσμου, την τομή με το παρελθόν.

ΑΧ ΕΛΛΑΔΑ Σ’ ΑΓΑΠΩ… ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΣΕ ΥΠΟΦΕΡΩ(;), του Αλέξη Παπαδόπουλου

 ΜΕΡΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ 200 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821

του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ (1870 - 1934)

Βλέποντας στο διαδίκτυο την εικόνα της Γιάννας Αγγελοπούλου με το τσαντάκι-φουστανέλα ( πιο κιτς πεθαίνεις ), σε εκδήλωση της «γνωστής» Επιτροπής για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821, μου ήρθαν οι παρακάτω σκέψεις:

• Τι σχέση μπορεί να έχει ο πατριωτισμός μου ως Έλληνας με το γκροτέσκο πανηγυράκι που ετοιμάζουν αξιότιμοι πλούσιοι και βολεμένοι διανοούμενοι για αυτόν τον επετειακό εορτασμό.

• Πόσο πιο πατριώτης μπορεί να είναι ο Μανώλης Ρασούλης γράφοντας το «Αχ Ελλάδα   σ’ αγαπώ» που έδωσε και τον τίτλο σ’ αυτό το γραφτό μου. … «η πιο γλυκιά πατρίδα είναι η καρδιά … που τ’ άγια χώματά της πόνος και χαρά … αχ Ελλάδα σ’ αγαπώ και βαθειά σ’ ευχαριστώ γιατί με έμαθες και ξέρω ν’ ανασαίνω όπου βρεθώ, να πεθαίνω όπου πατώ, και να μη σε υποφέρω…»

• Πόσο λίγα ξέρουμε μέσα από τα σχολικά βιβλία για την πραγματική Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, τους δύο εμφύλιους, τον αλληλοσπαραγμό των προεστών για τα βακούφια και τα τσιφλίκια, την έλευση και δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, τον ρόλο των ξένων δυνάμεων, το πραγματικό - εξόχως διεθνιστικό - όραμα του Ρήγα Φεραίου-Βελεστινλή, και τόσα άλλα. 

• Πόσο και πότε με έχει συγκινήσει η θέα της Ελληνικής Σημαίας στη ζωή μου, και πόσα χρόνια χρειάστηκα να ξεπεράσω την ταύτιση που είχα μέσα μου για κάθε τι «πατριωτικό»

με τη χούντα των Συνταγματαρχών , που έζησα στην εφηβεία μου. 

• Και ναι έχω δακρύσει με τη θέα της σημαίας μας όταν τη σήκωναν οι αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στα πρώτα χρόνια μετά την Μεταπολίτευση , στις παρελάσεις της 28ης Οκτώβρη και της 25ης Μάρτη, τότε που οι γνωστοί «πατριώτες» τους προπηλάκιζαν και έστελναν τα ΜΑΤ να τους βγάλουν από τις παρελάσεις.

• Και ναι έχω δακρύσει με τη θέα της σημαίας μας όταν τη σήκωναν οι πρόσφυγες αριστούχοι μαθητές στις μαθητικές παρελάσεις και που και εκεί διάφοροι «πατριώτες» είχαν αντιρρήσεις μη τυχόν και «μολυνθεί» η εθνική μας «αγνότητα».

• Και ναι έχω δακρύσει όποτε γίνεται αναφορά στην καθαίρεση του αγκυλωτού σταυρού από την Ακρόπολη και στην ύψωση της Ελληνικής Σημαίας μας από τον Μανώλη Γλέζο και τον Λάκη Σάντα.

Ναι αυτά ,και κάποια άλλα που δεν μπορούν να αναπτυχθούν σε αυτό το κείμενο, μου έρχονται σαν σκέψεις γύρω από το θέμα των ημερών, που είναι η επέτειος των 200 χρόνων από την κήρυξη της Επανάστασης των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1821.

του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου

ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της Πόλης «Βιομηχανική Αρχαιολογία», ΕΡΤ2

 Ο Άλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού, συμμετείχε με τρεις εκπροσώπους του, τον Ευστάθιο Χιώτη (επίτιμο μέλος μας), την Ανθή Χαρώνη (πρόεδρο) και τη Δήμητρα Κουντή (γ. γραμματέα) στην τηλεοπτική εκπομπή της ΕΡΤ Κλεινόν Άστυ - Ιστορίες της πόλης που προβλήθηκε το Σάββατο 13 Μαρτίου 2021 στις 9 μ.μ. από την ΕΡΤ 2 και Online στην ertflix.gr. 

Θέμα της πολύ ενδιαφέρουσας σειράς που αναδεικνύει στιγμές από την ιστορία της Αθήνας και ευρύτερα της Αττικής, η Βιομηχανική Αρχαιολογία. Ο σύλλογός μας κλήθηκε να μιλήσει για την ίδρυση του συλλόγου και την τεκμηρίωση - ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς του Ηρακλείου Αττικής. Συγκεκριμένα για τα λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας - Ν. Ηρακλείου (με αφορμή και το υπό έκδοση βιβλίο) και για το κτήριο της Ηλεκτρικής Εταιρείας Αθηνών - Πειραιώς (νυν ΔΕΗ). 

Στην εκπομπή μιλούν και οι γνώριμοι από προηγούμενες εκδηλώσεις μας, φίλοι του "Άλλου Τόπου", Μαρία Μαυροειδή, Όλγα Δακουρά – Βογιατζόγλου και Λουκάς Χριστοδούλου. Αναφέρονται στην αξία της βιομηχανικής κληρονομιάς, στη βιομηχανική και προσφυγική Ν. Ιωνία, αντίστοιχα. 

Περισσότερα για τους ομιλητές και το θέμα της εκπομπής αναφέρονται στο Δελτίο Τύπου της σειράς:

ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της Πόλης «Βιομηχανική Αρχαιολογία»

"Βιομηχανικά κτίρια του χθες στην Αθήνα του σήμερα. Μερικά ζουν μια δεύτερη ζωή λόγω επανάχρησης μέσα στο καλοδιατηρημένο κέλυφός τους, ίσως με κάποια από τα διασωθέντα μηχανήματά τους σε περίοπτη θέση για το σημερινό επισκέπτη. Πολλά άλλα, ερείπια του καιρού, στέκουν σα φαντάσματα της εποχής που στο κλεινόν μας άστυ άκμαζαν εργοστάσια και βιομηχανίες. Οι δυο όψεις της βιομηχανικής κληρονομιάς στο κέντρο και τις γειτονιές της πόλης.

Απομεινάρια μηχανολογικού εξοπλισμού και κτιρίων που κάποτε στέγασαν ποτοποιίες, σαπωνοποιίες, ταπητουργίες, κλωστοϋφαντουργίες, βιομηχανικές μονάδες τροφίμων ή οικοδομικών υλικών, αποτελούν μοναδικούς φορείς κωδικοποιημένης μνήμης για τη δουλειά, την τεχνουργία και τη ζωή προηγούμενων γενιών, που με τη συμβολή της βιομηχανικής αρχαιολογίας, μιας σχετικά νεότευκτης επιστήμης, αποκωδικοποιείται συμπληρώνοντας μια σημαντική διάσταση στην ταυτότητα της πόλης.

 Το Γκάζι, ο Κεραμικός, ο Βοτανικός, τρεις από τους πρώτους βιομηχανικούς θύλακες της Αθήνας με τους αντίστοιχους οδικούς άξονες (Πειραιώς, Ιερά Οδός, Κηφισός) είναι χαρακτηριστικές, αλλά όχι οι μόνες αστικές περιοχές με έντονα το υλικό ίχνος της γέννησης και εξέλιξης της ελληνικής εκβιομηχάνισης.

Το επεισόδιο του ΚΛΕΙΝΟΝ ΑΣΤΥ – Ιστορίες της Πόλης «Βιομηχανική Αρχαιολογία» παρακολουθεί τα χνάρια του βιομηχανικού φαινομένου σε Αθήνα και Πειραιά από τα τέλη του 19ου αιώνα και την «έκρηξη» του 20ού μέχρι τη σταδιακή αποβιομηχάνιση και ερημοποίηση, ενώ θέτει υπό συζήτηση τα ζητήματα που ανοίγονται σήμερα σχετικά με τη φροντίδα, τη διατήρηση ή την επανάχρηση των βιομηχανικών μνημείων της πόλης.

Με την κάμερα της σειράς, το πλούσιο οπτικό υλικό και τη συμβολή ερευνητών, αρχιτεκτόνων, αρχαιολόγων, μηχανικών, ιστορικών, δημοσιογράφων, το τηλεοπτικό κοινό ταξιδεύει στο χώρο και το χρόνο, γνωρίζει τις φάσεις εκβιομηχάνισης του Λεκανοπεδίου από την εποχή της ατμομηχανής, ανακαλύπτει τη σύνδεση των προσφυγών του ’22 με την καταλυτική παρουσία της βιομηχανίας σε περιοχές όπως η Νέα Ιωνία (τότε Ποδαράδες), μαθαίνει την ιστορία εμβληματικών βιομηχανικών χώρων της πόλης και του λιμανιού της, προσεγγίζει το σύνθετο φαινόμενο της αποβιομηχάνισης και εξοικειώνεται με το σημαντικό για την αστική μνήμη και ταυτότητα πεδίο της βιομηχανικής αρχαιολογίας.

Συμμετέχουν με αλφαβητική σειρά:

Μαριλένα Βακαλοπούλου (ΒΙ.Δ.Α. – Ερευνήτρια Β.Α.),

Όλγα Δακουρά – Βογιατζόγλου (Αρχαιολόγος),

Δήμητρα Κουντή (Δημοσιογράφος),

Μαρία Μαυροειδή (Δρ Ιστορικός – Πρόεδρος Ελληνικού Τμήματος TICCIH),

Αλέκος Μοριανόπουλος (Εργάτης),

Νίκος Μπελαβίλας (Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων-Μηχανικών ΕΜΠ),

Λήδα Παπαστεφανάκη (Αν. Καθηγήτρια Οικονομικής & Κοινωνικής Ιστορίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων),

Αντώνης Πλυτάς (Ηλεκτρολόγος Μηχανικός),

Λάμπρος Σκαρτσής (Δρ Χημικός Μηχανικός),

Μαρία Φλώρου (Δ/ντρια Βιομηχανικού Μουσείου Φωταερίου / Τεχνόπολη Δ.Α.),

Ανθή Χαρώνη (Πρόεδρος «Άλλος Τόπος Επικοινωνίας & Πολιτισμού»),

Ευστάθιος Χιώτης (Δρ Μεταλλειολόγος Μηχανικός ΕΜΠ),

Λουκάς Χριστοδούλου (Πρόεδρος ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ.)

Συντελεστές /Ιδιότητες

Σενάριο – Σκηνοθεσία: Μαρίνα Δανέζη.

Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κασιμάτης 

Β Κάμερα: Φίλιππος Ζαμίδης 

Μοντάζ: Γιώργος Ζαφείρης

Ηχοληψία: Κώστας Κουτελιδάκης 

Μίξη Ήχου: Δημήτρης Μυγιάκης

Διεύθυνση Παραγωγής: Τάσος Κορωνάκης 

Σύνταξη: Χριστίνα Τσαμουρά – Δώρα Χονδροπούλου

Έρευνα Αρχειακού Υλικού: Νάσα Χατζή

Οργάνωση Παραγωγής: Ήρα Μαγαλιού

Μουσική Τίτλων: Φοίβος Δεληβοριάς 

Τίτλοι αρχής και γραφικά: Αφροδίτη Μπιζούνη

 Εκτέλεση Παραγωγής: Μαρίνα Ευαγγέλου Δανέζη για τη Laika Productions

Μια παραγωγή της ΕΡΤ ΑΕ

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ ΤΗΝ ΕΚΠΟΜΠΗ:

https://www.ertflix.gr/.../kleinon-asty-viomichaniki.../

«Όλα είναι δρόμος» στην πανδημία, της Γιώτας Συκκά

Αφιέρωμα της εφημερίδας "Καθημερινή", 10-3-2021, στην έκδοση για το 2021 του Άλλου Τόπου Επικοινωνίας και Πολιτισμού «Όλα είναι δρόμος, Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής».

Δείτε το άρθρο εδώ:

«Όλα είναι δρόμος» στην πανδημία 

Στην οδό Ζεφύρου του Ηρακλείου έμενε η Γεωργία Βασιλειάδου, η οποία υπήρξε και δημοτική σύμβουλος.

Από το 2016, που παρακίνησαν τους κατοίκους του Ηρακλείου Αττικής να ανοίξουν τα οικογενειακά τους άλμπουμ και μέσω αυτών να αναδείξουν την ιστορία της πόλης τους στη διάρκεια ενός αιώνα (1880-1980), με μια έκθεση αλλά και μια έκδοση-ημερολόγιο, ο «Άλλος Τόπος επικοινωνίας και πολιτισμού» έχει κάθε χρόνο μια έκπληξη. Μια έξυπνη ιδέα για το τι σημαίνει κατανοώ την τοπική ιστορία.

Φέτος το «Όλα είναι δρόμος, Περιδιαβαίνοντας το Ηράκλειο Αττικής» προέκυψε λόγω του εγκλεισμού που επέβαλε η πανδημία. Και ο στίχος του ποιητή Γιάννη Τζανετάκη, που το 1998 έγινε τίτλος της ταινίας του Παντελή Βούλγαρη με τους Γ. Αρμένη, Θ. Βέγγο, Δ. Καταλειφό, τώρα έδωσε το όνομά του στη συγκεκριμένη έκδοση, η οποία γεννήθηκε μέσα στην υγειονομική κρίση.

Είναι αλήθεια ότι από το πρώτο lockdown τον περασμένο Μάρτιο, όλοι λίγο-πολύ ανακαλύψαμε κάτι από την περιοχή όπου ζούμε αλλά δεν περπατήσαμε ποτέ άλλοτε όσο αυτούς τους μήνες. Για τους περισσότερους, η πανδημία δημιούργησε μια νέα συνθήκη βίωσης του δημόσιου χώρου, και αυτό μας έκανε να δούμε με άλλη ματιά τη σημασία του. Είναι ορισμένα από όσα επισημαίνονται στη συγκεκριμένη έκδοση, μαζί με την αξία των δρόμων της πόλης του Ηρακλείου, την ονοματοδοσία και τη μετονομασία τους, τη ζωή των κατοίκων της, το χθες με το σήμερα. Σε 271 σελίδες γεμάτες τεκμήρια (ΦΕΚ, χάρτες, δημοσιεύματα), αφηγήσεις, φωτογραφικά ντοκουμέντα και κείμενα, γίνεται λόγος για την αξία του ανοιχτού δημόσιου χώρου, τις γειτονιές, τους δρόμους και τις πλατείες, τις ταβέρνες, τις αλάνες, τις βιοτεχνίες κ.ά.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πολεοδομική ανάπτυξη του Δήμου Ηρακλείου Αττικής με αφετηρία το Βαυαρικό Αράκλι, αν και τα χνάρια του σημερινού δήμου «ακολουθούν μια τεθλασμένη πορεία περίπου 2.500 χρόνων». Με βασιλικό διάταγμα του Όθωνα το 1837 ιδρύθηκε ο στρατιωτικός οικισμός των απόστρατων ανδρών της οθωνικής φρουράς, που σήμανε και την απαρχή του Παλαιού ή Άνω Ηρακλείου. Και όπως σε κάθε περίπτωση οι δρόμοι, οι τόποι έχουν τη δική τους ιστορία, σφραγισμένη από τα βιώματα των ανθρώπων.

4 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΞΕΝΑΓΟΙ ΜΑΣ ΤΑΞΙΔΕΥΟΥΝ…ΣΤΟ ΜΥΘΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΣΤΟ ΧΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

 

8 ΜΑΡΤΙΟΥ, ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας την Δευτέρα 8 Μαρτίου, το Σωματείο Διπλωματούχων Ξεναγών ρίχνει φως σε στιγμές της ιστορικής διαδρομής των γυναικών μέσα από τις διαφορετικές προσεγγίσεις που θα παρουσιάσουν τέσσερεις γυναίκες ξεναγοί.

Δευτέρα, 8 Μαρτίου 2021

09.00 – 10.00 Ράνια Μανώκα
Τρεις Ελληνίδες ζωγράφοι του 19ου αιώνα στον ανδροκρατούμενο καλλιτεχνικό κόσμο: Ελένη Μπούκουρα Αλταμίρα, Θάλεια Φλωρά Καραβία και Σοφία Λασκαρίδου

10.00 – 11.00 Σοφία Παπασπύρου
Οι γυναίκες των «Βημάτων του Απ. Παύλου» στον Ελλαδικό χώρο.

11.00 – 11.30 Διάλειμμα

11.30 – 12.30 Κάπη Πάνου
«Γυναίκα - Μάγισσα»

12.30 – 13.30 Δημητρία Παπαδοπούλου
«Ημέρα της Γυναίκας: ιστορικά γεγονότα, θεσμικά κείμενα, ερμηνευτική πλαισίωση και αφήγηση ενός γεγονότος»

Συνδεθείτε διαδικτυακά στο κανάλι μας στο youtube:

The Association of Licensed Tourist Guides

https://www.youtube.com/channel/UC06ybyNxctFASQgEZxpZEtA

Συνοικία Λαμπρινή: Μνημείο στην «άγνωστη» υπηρέτρια, του Νίκου Σερβετά

Υπάρχουν δύο θεωρίες αναφορικά με την προέλευση του τοπωνυμίου «Λαμπρινή», της συνοικίας που μοιράζεται ο δήμος Αθηναίων και ο δήμος Γαλατσίου. Η πρώτη λέει ότι ονομάστηκε έτσι από τους ιδιοκτήτες των εκτάσεων, προς τιμήν του προγόνου τους, Σουλιώτη οπλαρχηγού Λάμπρου Βέικου, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη του Ανάλατου το 1827. Η δεύτερη, επικρατέστερη, θέλει στο σπίτι των Βέικων να εργάζεται μια νεαρή υπηρέτρια, η Λαμπρινή, με την οποία ένας από τους Βέικους είχε ερωτικές σχέσεις. Ως ανταμοιβή για τις υπηρεσίες της, τής δώρισε μερικά αμπέλια που βρίσκονταν σχετικά μακριά από το αρχοντικό, στην άκρη του κτήματος.

Αν μίλαγαν αυτά τα κορίτσια

Θυμήθηκα αυτή την ιστορία - αδιαφορώντας αν ανταποκρίνεται στην αλήθεια ή όχι, καθώς το ζητούμενο δεν είναι η ιστορική αναφορά, αλλά οι παγιωμένες αντιλήψεις, ακόμη και οι μύθοι, που οικοδομούν τελικά την ιστορία - όταν πριν από μερικές ημέρες, ηλικιωμένη κυρία, αστικής καταγωγής, σε συζήτηση για το επίκαιρο σήμερα στην Ελλάδα θέμα των σεξουαλικών παρενοχλήσεων από θέση εξουσίας, μας είπε: «Βρε παιδιά, αν μίλαγαν όλα αυτά τα κορίτσια που ήρθαν από το χωριό τους και δούλευαν ως οικιακές βοηθοί στα σπίτια των Βορείων Προαστείων, ξέρετε τι θα έβγαινε; Ξέρετε τι έχουν τραβήξει αυτά τα κορίτσια; Και μη νομίζετε ότι ήταν μόνο τα αφεντικά που τους ρίχνονταν. Ήταν και οι αφεντικίνες που τις πίεζαν να πάνε με τον γιό τους για να “τον μάθουν”»

Ιστορίες αυτού του είδους έχουν καταγραφεί στην τέχνη, κάθε είδους, και δεν χρειάζεται να ψάξει κάποιος πολύ για να διαπιστώσει ότι και ο κινηματογράφος βρίθει παρόμοιων σεναρίων. Για παράδειγμα, η ταινία «Σαπίλα στην αριστοκρατία» του Κώστα Καραγιάννη, το 1967, περιγράφει ακριβώς αυτό που μας είπε η φίλη μας. Μία μητέρα η οποία αποφασίζει να συνδράμει τον γιό στην απόκτηση ερωτικών εμπειριών, απολύει την ηλικιωμένη και πιστή υπηρέτρια και προσλαμβάνει νεαρή ταπεινής καταγωγής, στοιχείο που θα την εμποδίσει έστω και να απαιτήσει επισημοποίηση της σχέσης. «Κι αν συμβεί και κανένα παρατράγουδο, οι γιατροί δεν είναι μόνο για να δίνουν ασπιρίνες», λέει στον σύζυγό της.

Από το θεατρικό μιούζικαλ «Σικάγο» του 1920 και την «Μαλίτσια» στον διεθνή χώρο έως τις ελληνικές ταινίες, «Γεροδήμος» όπου στο φινάλε αποκαλύπτεται η πραγματική ταυτότητα της ψυχοκόρης «ως νόθου κόρης του μεγαλοτσέλιγκα» στο σπίτι του οποίου εργάζεται, και «Πολύ αργά για δάκρυα», όπου η κόρη υπηρέτριας εκδικείται τον φυσικό πατέρα της επειδή έδιωξε τη μάνα της όταν έμεινε έγκυος, όπως μας περιγράφει ο ιστορικός του κινηματογράφου Γιάννης Σολδάτος, καθίσταται ξεκάθαρο ότι όλα αυτά τα σενάρια είναι «εμπνευσμένα από την ίδια τη ζωή». Αυτό το ξέρουμε. Μας το έχει τραγουδήσει και ο Βασίλης Νικολαϊδης στην «Ιστορία της Μαρίας ΙΙ»

Κι όταν έφευγαν τ’ αφεντικά

της την έπεφτε ο γιος στα μουλωχτά

Και ο γέρος τη Μαρία εκβιάζει

“Με αποπλάνηση ανηλίκου φυλακή”

Κι αναγκάζεται αυτή να του δοθεί


Το βλέπουμε στα μάτια

Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος μεγαλωμένος «στη σάπια αριστοκρατία» για να μπορεί να ανασύρει μνήμες από το στενό του περιβάλλον. Το βλέπουμε σ’ αυτό που θέλει να θάψει βαθιά μέσα της η συνάδελφος, η φίλη, ακόμα και η γυναίκα τού πολύ πιο στενού περιβάλλοντος, σ΄ αυτό το «κάτι» στο οποίο δεν αναφέρεται ποτέ, τουλάχιστον δυνατά. Εμείς απορούμε, βλέποντας τα μάτια τους να θολώνουν, όταν η συζήτηση αγγίζει τέτοια θέματα. Το ξεπερνάμε με επιφανειακή μεν ευκολία, αλλά κρατώντας μέσα μας την απορία, «τι έπαθε αυτή τώρα;»

Η παρενόχληση δεν αφορά μόνο κορίτσια. Πόσα αγόρια δεν «ανδρώθηκαν» από τη φίλη της μαμάς ή τη μαμά του φίλου; Ίσως τότε να κολακεύτηκαν που μια μεγαλύτερη γυναίκα τους έβλεπε σαν «άνδρες». Ίσως όταν αυτό συνέβαινε να μην το εκλάμβαναν ως «βιασμό», καθώς στα κοινωνικά στερεότυπα είναι διαφορετικά τα μέτρα κι τα σταθμά. Όμως, πρωτοετής φοιτητής ψυχολογίας μπορεί να διαβεβαιώσει ότι σε βάθος χρόνου η εμπειρία καταγράφεται ως «τραυματική».

Το κίνημα MeToo ήρθε από τις ΗΠΑ. Όμως η παρενόχληση, η εκμετάλλευση, ο βιασμός, η χρήση με λίγα λόγια του σεξ ως εργαλείου επιβολής εξουσίας κάθε είδους, υπήρχε στις κοινωνίες. Σήμερα το αναδεικνύουν κυρίως καλλιτέχνες και αθλητές. Άνθρωποι που, με τον τρόπο του ο καθένας, επιτρέπεται να «γδύνονται μπροστά στο κοινό». Κι όταν αυτό όλο ξεφουσκώσει, όταν κάτι άλλο, εξίσου αποκρουστικό πάρει τη θέση του στην επικαιρότητα και τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας, ας κρατήσουμε στο μυαλό μας σαν μνημείο στην άγνωστη υπηρέτρια, υπηρέτρια κάθε είδους όχι μόνο οικιακή βοηθό, τη «Λαμπρινή». Για να θυμόμαστε ότι MeToo μας έχουν πει χιλιάδες φορές, όχι μόνο με το στόμα αλλά και με τα μάτια, με την κίνηση, με τον τρόπο τους, πολλοί άνθρωποι γύρω μας. Και τότε η ψυχή μας ν’ αγκαλιάσει απαλά τον πόνο του άλλου που είναι και δικός μας, και η φωνή μας να ξαναπεί με τον τρόπο του τότε και πάντα: Όχι πια, ποτέ πια!

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "ΕΠΟΧΗ", 28-2-2021:

https://www.epohi.gr/article/38238/synoikia-lamprinh-mnhmeio-sthn-agnosth-yphretria