«Η Σονάτα του Σεληνόφωτος» του Γιάννη Ρίτσου
Τρίτη 31 Μαΐου 2022, 8.30 μ.μ.
Πολιτιστικό Πολύκεντρο Δήμου Ηρακλείου Αττικής
«Ηλέκτρα Αποστόλου» (Κουντουριώτου 18 Α & Νεότητος)
«Το ξέρω πως καθένας μοναχός πορεύεται στον έρωτα,
μοναχός στη δόξα και στο θάνατο.
Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν
ωφελεί...»
Απόσπασμα από το
ποίημα «Η σονάτα του σεληνόφωτος»,
Κέδρος, 1956
Το σκηνικό ποίημα του μεγάλου μας ποιητή
Γιάννη Ρίτσου «Η Σονάτα του Σεληνόφωτος» παρουσιάζεται από τον Άλλο Τόπο
Επικοινωνίας και Πολιτισμού, την Τρίτη 31 Μαΐου 2022, 8.30 μ.μ. στο Πολιτιστικό
Πολύκεντρο Δήμου Ηρακλείου Αττικής «Ηλέκτρα Αποστόλου» (Κουντουριώτου 18 Α
& Νεότητος). Η επιμέλεια της παράστασης ανήκει στη Σοφία Μάνεση. Ερμηνεύουν
η Σοφία Μάνεση και ο Δημήτρης Αλιφραγκής, στο πιάνο η Ελένη Μπάρλα, επιμέλεια σκηνικών ο Τάκης Κωστιδάκης. Εισαγωγικό μουσικό θεματικό αφιέρωμα από
την Ελένη Μπάρλα (πιάνο) και την Έλενα Μαθιουδάκη (φωνή).
Το 1956, ο Γιάννης Ρίτσος γράφει την
πρώτη - και ίσως ωραιότερη - εκτενή ποιητική σύνθεση από τις 17 της «Τέταρτης
Διάστασης», που αναδείχθηκε σε ένα από τα πιο αγαπημένα ποιήματα της
νεοελληνικής λογοτεχνίας, τη Σονάτα του Σεληνόφωτος, για την οποία και έλαβε το
κρατικό βραβείο ποίησης.
Το ποίημα ακολουθεί τα βήματα της “Σονάτας
του Σεληνόφωτος” του Μπετόβεν, στην οποία ανήκει και ο τίτλος. Και εκεί
παραπέμπει. Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Τα προσωπεία αλλάζουν. Ο Μπετόβεν έγραψε
τη σονάτα, μουσική πένθιμη, επηρεασμένος από ένα τραγικό γεγονός, την εκτέλεση
ενός νέου, μια νύχτα με πανσέληνο, κατά τη διάρκεια του γαλλοπρωσικού πολέμου.
Το πρώτο μέρος της (Adagio sostenuto - σε Ντο δίεση ελάσσονα) συνοδεύει
άλλωστε την ποιητική εξομολόγηση της Γυναίκας με τα μαύρα,.
Ο ίδιος ο ποιητής προτάσσει του
ποιητικού μονολόγου ένα παρενθετικό κείμενο με σκηνικές οδηγίες: «Ανοιξιάτικο
βράδυ. Μεγάλο δωμάτιο παλιού σπιτιού. Μια ηλικιωμένη γυναίκα, ντυμένη στα
μαύρα, μιλάει σ΄ ένα, Νέο. Δεν έχουν ανάψει φως. Απ’ τα δυο παράθυρο μπαίνει
ένα αμείλιχτο φεγγαρόφωτο. Ξέχασα να πω ότι η Γυναίκα με τα Μαύρα έχει εκδώσει
δυο – τρεις ενδιαφέρουσες ποιητικές συλλογές θρησκευτικής πνοής. Η Γυναίκα με
τα Μαύρα μιλάει στον Νέο».
Ο τίτλος της ευρύτερης συλλογής «Τέταρτη
Διάσταση», στην οποία εντάσσεται το ποίημα αναφέρεται σαφώς στην έννοια του
χρόνου, έννοια κεντρική για τις περισσότερες ποιητικές συνθέσεις της συλλογής,
καθώς το πέρασμα του χρόνου είναι αυτό που στενεύει τα εναπομείναντα περιθώρια
ζωής, φέρνει τη φθορά και εν τέλει υποτάσσει τους ανθρώπους.
Οι συνθέσεις της «Τέταρτης Διάστασης»
έχουν παρόμοια μορφή, αποτελούν εξομολογητικούς μονολόγους, ηρωικών κυρίως
προσώπων από την ελληνική μυθολογία, μπροστά σ’ ένα άλλο άτομο, που παραμένει
όμως βουβό. Το πρόσωπο που εξομολογείται αποτελεί ως ένα βαθμό προσωπείο του
ίδιου του ποιητή, ο οποίος κάνει αισθητή την πραγματική παρουσία του μόνο στις
σκηνοθετικές οδηγίες που συνοδεύουν τις ποιητικές αυτές συνθέσεις.
Επικοινωνία:
https://allostopos.blogspot.com
fb: Άλλος Τόπος Επικοινωνίας & Πολιτισμού “the official page”
Δείτε το βίντεο με την απαγγελία του Γιάννη Ρίτσου:
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Διαβάζει ο ίδιος ο ποιητής
Βίντεο και Φωτογραφία: Χρήστος Ζουλιάτης
Η Σονάτα του Σεληνόφωτος (1956), η πρωιμότερη από τις μακρές συνθέσεις της Τέταρτης Διάστασης, σημαδεύει με την ιδιότυπη μορφή και ατμόσφαιρά της το ξεκίνημα μιας νέας εποχής, όχι μόνο για το έργο του Γιάννη Ρίτσου (1909-1990), αλλά και για την ποίησή μας γενικότερα. Στην αφετηρία της πιο αίθριας εποχής για την προσωπική ζωή και δημιουργία του ποιητή, φαίνεται να ανασύρει από το παρελθόν βιώματα, αγωνίες και συγκινήσεις που δεν ανιχνεύονται στα ποιήματα της προηγούμενης «ηρωικής» δεκαετίας του Ρίτσου. Στη συνείδηση του ποιητή αντανακλώνται ιδεολογικές ανακατατάξεις που συνταράζουν την εποχή αυτή τον ευρύτερο χώρο της Αριστεράς, στον οποίο ιδεολογικά και πολιτικά είναι ενταγμένος ο Ρίτσος. Ο ποιητής νιώθει επιτακτική την ανάγκη να επανατοποθετηθεί απέναντι στον κόσμο, γιατί του είναι αδύνατο να μη σκέφτεται το αύριο· και για να το καταφέρει, καταφεύγει στη διαλεκτική της «υποκριτικής»: σε «προσωπεία» μυθικά ή σε στερεότυπα (ρόλους ας πούμε)· στη φωνή τους σμίγει η αλήθεια του άλλοτε και του τώρα, του απώτατου και του τρέχοντος, του εγγύς και του μακράν, διανοίγοντας την προοπτική του μέλλοντος για ό,τι γνωρίσαμε, για τον «κόσμο του χθες». Η Σονάτα του Σεληνόφωτος, από τα πιο αγαπημένα και γνωστά κείμενα του Ρίτσου, είναι ένας σκηνικός μονόλογος, μια «εκ βαθέων» εξομολόγηση, μια παρατεταμένη ικεσία για ζωή κι ελπίδα, μέσα από ροή παραστάσεων και συμβόλων.
